Σε πολλά από τα τμήματα του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου της Αθήνας και του Μετσόβιου Πολυτεχνείου έχει ανοίξει η συζήτηση, έχουν γίνει προτάσεις και ήδη έχουν ληφθεί κάποιες αποφάσεις για τους τρόπους δια των οποίων θα «σωθεί» το χειμερινό εξάμηνο και η εξεταστική, με δεδομένη την απώλεια αρκετών εβδομάδων διδασκαλίας, είτε από τον δίκαιο απεργιακό αγώνα που ανέπτυξαν οι διοικητικοί, είτε από τον εξίσου δίκαιο και έντιμο αγώνα αλληλεγγύης και προάσπισης του δημόσιου πανεπιστημίου που ανέπτυξαν οι φοιτητές, είτε από τον συνδυασμό αυτών.
Το ζήτημα του εξαμήνου και της εξεταστικής έχει αποτελέσει το έδαφος πάνω στο οποίο έχουν καλλιεργηθεί πολλές απόψεις, από όλες τις παρατάξεις που έχουν φωνή στα φοιτητικά θέματα.
Προσπερνώντας, χωρίς σχολιασμούς, τις απόψεις των συγκυβερνητικών ΔΑΠ και ΠΑΣΠ, πρόθεση του άρθρου είναι να αναφερθεί σε ορισμένες λανθάνουσες, όσο και σφαλερές, απόψεις που αναπτύσσονται στον λεγόμενο χώρο της αριστεράς των πανεπιστημίων.
Πρόβλημα πρώτο. Η διάρκεια ενός εξαμήνου
Όλος ο εκπαιδευτικός κόσμος δέχεται τη διαίρεση κάθε ακαδημαϊκής χρονιάς σε δύο εξάμηνα: στο «χειμερινό», και στο «εαρινό». Τα δύο εξάμηνα λαμβάνουν τους επιθετικούς προσδιορισμούς των δύο ομώνυμων διαδοχικών εποχών του έτους, του χειμώνα και της άνοιξης, οι οποίες, από τη στιγμή που ξεκίνησαν να υφίστανται ως τέτοιες, έχουν διάρκεια τρεις μήνες έκαστη.
Μάλλον ορθά, δεν χρησιμοποιούνται οι όροι «θερινό» και «φθινοπωρινό» εξάμηνο, διότι κάτι τέτοιο, αφενός, θα οδηγούσε νοηματικά σε έτος ...τεσσάρων εξαμήνων, ενώ, αφετέρου, είναι γεγονός ότι ένα κομμάτι του θέρους και της αρχής του φθινοπώρου αφιερώνεται, συχνά, σε εξεταστικές περιόδους, διοικητικές λειτουργίες (περίοδος εγγραφών), συν κάποια ανάπαυλα στο κατακαλόκαιρο, και ασφαλώς λιγότερο στην καθαυτό διαδικασία της διδασκαλίας.
Φυσικά, μολονότι κανένας δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία στις συμβατικές διαιρέσεις του ακαδημαϊκού χρόνου, ίσως η αριστερά, για να μη προσθέτει προβλήματα σε αυτά που ήδη έχει, πρέπει να λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Διότι όταν π.χ. σήμερα τα ΜΜΕ, στρεφόμενα ενάντια στους φοιτητές και τους διοικητικούς, κάνουν λόγο για διδασκαλία λίγων αριθμητικά εβδομάδων μέσα σε ένα «εξάμηνο», δημιουργείται πραγματικά η αίσθηση μιας σοβαρά ελλιπούς διαδικασίας.
Αυτό είναι το ένα άκρο του προβλήματος. Υπάρχει και το δεύτερο, αντιδιαμετρικό άκρο.
Πρόβλημα δεύτερο: Η απαξίωση της «αστικής» γνώσης
Ο «νόμος-πλαίσιο» της Διαμαντοπούλου ορίζει ελάχιστη διάρκεια 13 εβδομάδων διδασκαλίας (και ο προωθούμενος «εσωτερικός κανονισμός» προβλέπει ελάχιστη διάρκεια 14 εβδομάδων) προκειμένου να αναγνωρίζεται ως έγκυρο ένα «εξάμηνο» σπουδών. Αυτά έχει προβλέψει το αστικό δίκαιο για πολλούς λόγους, με κυριότερο εκείνον του εκβιασμού των φοιτητών προκειμένου να μη προχωρούν σε κινητοποιήσεις και κλειστές σχολές: αν δεν συμπληρωθούν 13 ή 14 εβδομάδες διδασκαλίας, οι φοιτητές τιμωρούνται, και το «εξάμηνό» τους ακυρώνεται.
Ωστόσο, το γεγονός ότι το κράτος εκβιάζει για έναν ελάχιστο αριθμό εβδομάδων διδασκαλίας για τους δικούς του σκοπούς, δεν σημαίνει ότι φοιτητές, για να πάνε «κόντρα στο σύστημα», θα πρέπει να είναι αδιάφοροι έως εχθρικοί προς τη διαπίστωση της ανάγκης ύπαρξης μιας ελάχιστης χρονικής περιόδου μέσα στην οποία θα διδάσκονται το αντικείμενό τους. Στους κόλπους της λεγόμενης αριστεράς εμφιλοχωρεί η άποψη, η οποία, λίγο-πολύ, λέει: «είναι αχρείαστη έστω και μια εβδομάδα διδασκαλίας σε αυτά τα ΑΕΙ και ΤΕΙ, διότι η γνώση που χορηγούνε είναι αστική». Μια τέτοια άποψη, γαρνιρισμένη με κάθε λογής επαναστατικο-φανείς διατυπώσεις, δεν παύει να είναι ολότελα σφαλερή.
Με αυτή τη λογική, όλοι οι κλασικοί της επανάστασης, και σίγουρα ο Μαρξ που είχε και διδακτορικό, θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τις σπουδές τους και να περιμένουν τη σοσιαλιστική κοινωνία, για να τους χορηγηθεί επιτέλους λίγη γνώση της προκοπής.
Πρόβλημα τρίτο: Τα «αντίπαλα» στρατόπεδα
Στο ίδιο αυτό πλαίσιο του μονοδιάστατα εχθρικού, «αστικού» πανεπιστημίου, τοποθετούνται, σε κάθε περίπτωση και ανεξαρτήτως συγκυριών, συλλήβδην οι καθηγητές των ΑΕΙ και ΤΕΙ, οι «υπηρέτες» της αστικής γνώσης, σύμφωνα με ορισμένα κομμάτια της αριστεράς.
Μολονότι σε όλη τη διάρκεια του απεργιακού αγώνα των διοικητικών υπήρχαν καθηγητές, όπως και πρυτάνεις, που τήρησαν αξιοπρεπή στάση, και ενίσχυσαν ανοιχτά (έστω για τους δικούς τους λόγους) την πολύμηνη απεργιακή μάχη, αρκετές παρατάξεις της αριστεράς των πανεπιστημίων ζήτησαν από τους φοιτητές να αποκηρύξουν κάθε έκφραση βοήθειας από το καθηγητικό κατεστημένο.
Οι παρατάξεις αυτές δεν μπόρεσαν να δουν ούτε πρωτύτερα, στην ποινική δίωξη του Θ. Πελεγρίνη (Πρύτανη του ΕΚΠΑ), ούτε σήμερα, στον αποκλεισμό από τη θέση του Κοσμήτορα της Φιλοσοφικής Σχολής τής Ε. Καραμολέγκου (Καθηγήτριας της Φιλοσοφικής Σχολής, επί πολλά χρόνια προέδρου του τμήματος Φιλολογίας και μέλους της Συγκλήτου του ΕΚΠΑ), το γεγονός ότι τα πρόσωπα αυτά τού «καθηγητικού κατεστημένου» ενόχλησαν το ίδιο το «κατεστημένο».
Προφανώς και στην τρέχουσα συγκυρία, οι παρατάξεις αυτές, δεν μπορούν παρά να θεωρούν προκαταβολικά ανεπιθύμητη κάθε πρόταση για αναπλήρωση μαθημάτων ή διεξαγωγή εξεταστικής που διατυπώνεται από χείλη καθηγητών. Μα, αν μάλιστα είμαστε ενάντιοι της συνδιαχείρισης (οπότε, οι φοιτητές δεν κρίνουμε σκόπιμο να ορίσουμε συγκεκριμένο πρόγραμμα εξαμήνων και εξεταστικής) και ταυτόχρονα θεωρούμε κάθε πρόταση των καθηγητών εξ ορισμού εχθρική, τελικά ποιος θα διαμορφώσει το πρόγραμμα από εδώ και πέρα;
Πρόβλημα τέταρτο: εβδομάδα στη θέση μήνα, και εξεταστική στη θέση εξαμήνου
Σήμερα πολλοί από τους καθηγητές έρχονται να ζητήσουν έναν ελάχιστο αριθμό εβδομάδων είτε για να ολοκληρώσουν το πρόγραμμα διδασκαλιών του χειμερινού εξαμήνου, είτε για να δρομολογήσουν το πρόγραμμα του εαρινού.
Με βάση τον πολύμηνο αγώνα που εκδιπλώθηκε σε σειρά από σχολές, και για να μη χαθούν εξάμηνα και εξεταστικές, γεγονός που θα λειτουργήσει σήμερα τιμωρητικά και αποσυσπειρωτικά για το φοιτητικό κίνημα, το προτιμότερο ίσως για τους φοιτητές είναι να διεκδικήσουν έναν δίκαιο συμβιβασμό και διευθέτηση του προγράμματός τους: να μη δεχτούν κανένα εκδικητικό, εξοντωτικό πρόγραμμα εξετάσεων και σπουδών, αλλά να αναλογιστούν ότι πρέπει στοιχειωδώς να αναπληρωθούν κάποιες από τις ώρες διδασκαλίας, και αυτό δυστυχώς δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς πύκνωση του προγράμματός τους.
Όσο δεν συμφωνούμε με τις εξεταστικές εν μέσω μαθημάτων, και τα προγράμματα που φτάνουν μέχρι τα τέλη Αυγούστου, χωρίς διακοπές για το Πάσχα (την ώρα μάλιστα που η κυβέρνηση συζητούσε την προσθήκη της «λευκής εβδομάδας» διακοπών στο πρόγραμμα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης), άλλο τόσο δεν συμφωνούμε ότι ένας ή δύο μήνες διδασκαλίας μπορούν εύκολα να καλυφθούν με διδασκαλία μιας εβδομάδας, ή ότι η διδακτική ενός εξαμήνου μπορεί να αντικατασταθεί από τη διεξαγωγή, και μόνον, εξεταστικής στο ίδιο το μάθημα.
Εκτιμούμε ότι οι φοιτητές αφαιρούν αξία από το πτυχίο τους (όσο ελάχιστη κι αν έχει απομείνει στο κουρελιασμένο αυτό χαρτί) αν διατυπώνουν τη γνώμη ότι αβασάνιστα οι τέσσερις ή τρεις μήνες μαθημάτων ισοδυναμούν με έναν· δηλαδή, τις χρονιές που δεν έχουμε απώλειες ωρών διδασκαλίας, από μαζοχισμό καθόμαστε πολλαπλάσιους μήνες στις αίθουσες και τα αμφιθέατρα;
Το ίδιο εκτιμούμε και για εκείνους που ισχυρίζονται ότι η πρόοδος και η εμπέδωση της ύλης από την πλευρά των φοιτητών ελέγχεται ούτως ή άλλως από τις εξεταστικές, οπότε οι παραδόσεις μαθημάτων περιττεύουν· αν είναι έτσι, γιατί δεν καταργούμε τα μαθήματα και τους καθηγητές, και να καθιερώσουμε σκέτες εξεταστικές;
Πρόβλημα πέμπτο: Μάχες χωρίς ήττες
Ο αγώνας προάσπισης της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και στήριξης των κινητοποιήσεων των διοικητικών υπήρξε πέρα για πέρα δίκαιος από την πλευρά των φοιτητών. Δίκαιος, και ταξικά συμφέρων, διότι στην πραγματικότητα οι φοιτητές αγωνίζονταν για το δικαίωμά τους να σπουδάσουν σε ένα πανεπιστήμιο (αν και ...αστικό) το οποίο να μπορεί να ανταποκρίνεται στοιχειωδώς στις λειτουργικές του ανάγκες.
Από την πρώτη εβδομάδα κινητοποιήσεων στις αρχές Σεπτέμβρη, διάφορες παρατάξεις της αριστεράς στήριξαν τις καταλήψεις ζητώντας «νίκη του αγώνα των διοικητικών», καθώς και «να μη χαθεί το εξάμηνο και η εξεταστική των φοιτητών». Σε ορισμένες περιπτώσεις (π.χ. Φυσικό Αθήνας) το δεύτερο αίτημα, που εδώ μας απασχολεί, παρέμεινε απαράλλαχτο για 3,5 μήνες, οπότε και άρχισε να κλείνει ο κύκλος των καταλήψεων.
Στην πραγματικότητα, οι δυνάμεις αυτές της αριστεράς, μολονότι υποκειμενικά επιθυμούν να εμψυχώνουν τους φοιτητές, αντικειμενικά δεν τους προετοιμάζουν για το ενδεχόμενο της ήττας· από την άποψη αυτή, κάνουν ζημιά στο φοιτητικό κίνημα, το οποίο, μετά από κάθε μικρή ή μεγάλη ήττα του, θα πρέπει να μαζεύει κάθε φορά τα κομμάτια του.
Αυτοί που πολλές φορές απεχθάνονται την αστική γνώση και τα αστικά πτυχία, δεν τόλμησαν σε κάποια φάση των καταλήψεων ανοιχτά να πουν: «η προάσπιση της λειτουργίας, της ύπαρξης, στην ουσία, των πανεπιστημίων είναι το πρωτεύον, πρέπει να δώσουμε τον αγώνα μας έστω και με το τίμημα του εξαμήνου μας», αλλά είπαν: «θα έχουμε και την πίτα ολάκερη, και το σκυλί χορτάτο».
Ασφαλώς, καμία αριστερά δεν πρέπει να ζητάει από μόνη της να πληρώσει το «τίμημα» του αγώνα που έδωσε· ούτε κατά διάνοια. Άλλο πράγμα όμως είναι να προσπαθείς να αποφεύγεις την ήττα, άλλο πράγμα να καλλιεργείς την ψευδαίσθηση ότι οι αγώνες δεν έχουν (και) ήττες.
Προετοιμάζοντας την εφόρμηση στους ουρανούς, πριν από αυτή, και για την επιτάχυνση της πραγματοποίησης αυτής, η αριστερά έχει ανάγκη καταρχάς να πατήσει σταθερά τα πόδια της στο έδαφος.
Ειδικά σε ό,τι αφορά στα πανεπιστήμια, η πραγματική αριστερά, βλέποντας πέρα από εξάμηνα και εξεταστικές, έχει ανάγκη να θέσει σε προτεραιότητα την προάσπιση και την ανάπτυξη του φοιτητικού κινήματος.