Μία προσφιλής επωδός κάθε λογής αναθεωρητών, μικροαστών ριζοσπαστών, νεόκοπων αριστερών και αντιεξουσιαστών είναι ότι πρέπει να καταργηθούν οι ειδικές μέρες (πχ Πρωτομαγιά) γιατί κάθε μέρα είναι ίδια και γιατί μ' αυτό τον τρόπο μικραίνει αντί να μεγαλώνει η τιμή (πχ στις γυναίκες). Πρόκειται για ένα επιχείρημα που εισήγαγε ο νεοφιλελεύθερος ριζοσπαστισμός από τη δεκαετία του 1980 για να σπάσει τη ραχοκοκαλιά της αριστερής μνήμης. Ακολούθησε το ξαναγράψιμο της Ιστορίας, η εξίσωση των κομμουνιστών με τους φασίστες και τελικά η αποθέωση του αστισμού.
Ακριβώς το ίδιο μοτίβο είχαμε και στο γυναικείο ζήτημα.
Στο Συνέδριο της Β' Διεθνούς (1910) η Κλάρα Τσέτκιν (Γερμανίδα κομμουνίστρια) πρότεινε να γιορτάζεται η Διεθνής Μέρα της Γυναίκας στις 8 Μάρτη.
Η 8η Μάρτη δεν επιλέχθηκε τυχαία: Στις 8 Μάρτη 1857 στις ΗΠΑ χιλιάδες εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας οργάνωσαν μεγάλη απεργία για τα δικαιώματά τους. Η Β' Διεθνής την καθιέρωσε ως παγκόσμια μέρα της γυναίκας. Στην ΕΣΣΔ, ύστερα από εισήγηση της Α. Κολοντάι, καθιερώθηκε ως επίσημη αργία. Ως εκ τούτου ο ορισμός της 8ης Μάρτη μπορεί να ιδωθεί είτε από την αστική ή κοσμοπολίτικη σκοπιά ανώδυνα και κουραστικά είτε από την προλεταριακή, ταξική και αριστερή σκοπιά ως μέρα αναστοχασμού, κριτικής, αυτοκριτικής και ανασύνταξης.
Ο δρόμος για την κοινωνική, επομένως και τη γυναικεία απελευθέρωση, δε θάναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Δε θάναι ευθύγραμμος. Σ' αυτήν τη διαδικασία οι καταπιεζόμενες τάξεις χρειάζονται συμμάχους, φρέσκες ιδέες, δυναμικό "παρών" και φυσικά τη γυναίκα να είναι "το μισό τ' ουρανού" (Μάο).
Επομένως ο σταθμός της 8ης Μάρτη πρέπει να χρησιμοποιηθεί όπου είναι δυνατόν σε Ανατολή και Δύση, στον τρίτο κόσμο, για να ξαναπιαστεί το νήμα των αγώνων, για να σταματήσει η εκμετάλλευση και των γυναικών και να σχεδιαστεί το καθεστώς της ελευθερίας για όλους.
Η 8η Μάρτη δεν είναι γιορτή, είναι μέρα αγώνα.
Κρίση και γυναίκα
Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, που σαρώνει και την πατρίδα μας με ιδιαίτερη ένταση συμπαρασύρει στην κόλαση και τις γυναίκες.
Σ' όλο τον πλανήτη η αδυσώπητη ανάγκη των μεγαλοκαπιταλιστών για αύξηση των κερδών τους υποτάσσει τα πιο αδύναμα κομμάτια του πληθυσμού (γυναίκες, παιδιά, μετανάστες) στη μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση.
Το καπιταλιστικό σύστημα χρησιμοποιεί δίπλα στη δομική (μόνιμη) ανεργία και τις γυναίκες σαν "εφεδρικό στρατό" φτηνών εργατικών χεριών για να ρίξει το μεροκάματο και το μισθό, όπως ακριβώς κάνει με τις στρατιές των μεταναστών. Έτσι, παρά την τυπική ισότητα που καθιέρωσαν τα δυτικά αστικά καθεστώτα, οι γυναίκες, εργαζόμενες ή άνεργες, παραμένουν το πιο εκμεταλλευόμενο τμήμα του προλεταριάτου.
Τα αποτελέσματα της καπιταλιστικής κρίσης (ανεργία, υπερεκμετάλλευση, σκουπιδοπολιτισμός, περιθωριοποίηση) χτυπούν στην καρδιά το γυναικείο κομμάτι της κοινωνίας ως πιο αδύναμο, πιο ευάλωτο και πιο εξαρτημένο. Δεν εξισώνουμε σε καμία περίπτωση τις μεγαλοαστές με τις προλετάρισσες. Το Κολωνάκι με τη Δραπετσώνα. Έχουμε πάντα κατά νου ότι οι γυναίκες είναι μια φυσική κατηγορία, όπως οι άνδρες, τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι.
Πρέπει πάντα να μιλάμε με πολιτικούς και κοινωνικούς όρους.
Αστοί, σοσιαλιστές, "νέα αριστερά"
Η πορεία του γυναικείου κινήματος δεν ήταν ενιαία και αδιατάρακτη. Στον 19ο αιώνα της βιομηχανικής ανάπτυξης η γυναίκα φεύγει από το χωριό και μπαίνει στη μανιφακτούρα και το εργοστάσιο.
Η αναδυόμενη και ισχυρή αστική τάξη συντρίβει τα φεουδαρχικά δεσμά και καθιερώνει την έννοια του πολίτη. Αυτό συμπαρασύρει και αναδεικνύει τα δικαιώματα της γυναίκας.
Δημιουργείται η πρώτη φάση του γυναικείου κινήματος που συμπυκνώνεται στο δικαίωμα της ψήφου. Πρόκειται για την αστική έκφραση του γυναικείου ζητήματος. Η άνοδος του εργατικού κινήματος, το βγάλσιμο της γυναίκας στην παραγωγή και η ευρεία διάδοση των σοσιαλιστικών ιδεών (Α', Β', Γ' Διεθνής) δημιουργούν το δεύτερο ισχυρότερο βήμα των μαχόμενων γυναικών. Εμβληματικές προσωπικότητες σ' αυτήν τη φάση είναι η Κλάρα Τσέτκιν, η Ρόζα Λούξεμπουργκ και η Αλεξάνδρα Κολοντάι. Οι κατακτήσεις της Σοβιετικής Ένωσης επί Στάλιν στο γυναικείο ζήτημα (αμοιβή, μητρότητα, συντάξεις, προστασία) δίνουν τεράστια ώθηση στις αγωνίστριες γυναίκες σ' όλο τον κόσμο.
Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και με το σημαντικό βιβλίο "Το δεύτερο φύλο" η Σιμόν ντε Μποβουάρ, σύντροφος του υπαρξιστή φιλοσόφου Ζ.Π. Σαρτρ, ανοίγει το δρόμο για τον λεγόμενο φεμινισμό. Η φράση της "η γυναίκα γίνεται, δεν γεννιέται" αποτελεί το βασικό πυρήνα ενός μικροαστικού ριζοσπαστισμού που επηρέασε σημαντικά και τη "νέα αριστερά" και τα κινήματα ενάντια στην καπιταλιστική ανάπτυξη και οργάνωση. Εκπαίδευση, πολιτισμός, ιεραρχία, πατριαρχία, έγχρωμοι, γυναίκες, ομοφυλόφιλοι, επιστήμη είναι ορισμένα πεδία άσκησης πολιτικής της νέας αριστεράς που κορύφωσε τις διαμαρτυρίες της στο γαλλικό Μάη.
Μαρξισμός ή φεμινισμός;
Το αριστερό κομμουνιστικό κίνημα αλλά και η κάθε προοδευτική σκέψη πρέπει να εργάζεται για την ενότητα της εργατικής τάξης και όλου του λαού ανεξάρτητα από φύλο, φυλή, χρώμα, θρησκεία, εθνικότητα. Υποστηρίζουν κάθε μεταρρύθμιση -ακόμα και μέσα στο πλαίσιο το αστικού κράτους που καταργεί τις παραπάνω διακρίσεις (πχ φυλετικές). Αλλά οφείλουν να το κάνουν από την ταξική σκοπιά της κοινωνικής χειραφέτησης και απελευθέρωσης με ενότητα και ένταση.
Το λεγόμενο φεμινιστικό κίνημα (οι μαρξιστές μιλούν για το γυναικείο κίνημα) βλέπει και εργάζεται για τη "γυναικεία απελευθέρωση" στρέφοντας μάλιστα τα βέλη του ενάντια στην πατριαρχία, τον ανδροκρατισμό και τον "φαλλοκρατισμό".
Αυτή η τάση του γυναικείου κινήματος όχι μόνο διαιρεί την εργατική τάξη σ' άνδρες και γυναίκες δημιουργώντας συνθήκες εμφυλίου πολέμου, αλλά "ξεχνάει", υποτιμά και καλύπτει το αστικό – καπιταλιστικό σύστημα, διοχετεύοντας σε δευτερεύοντα κανάλια τον αγώνα. Υπάρχει πολυποίκιλη καταπίεση των γυναικών διαχρονικά και συγκαιρικά από τον ανδρικό πληθυσμό; Βεβαίως ! Αλλά αυτό είναι υποσύστημα, υποκεφάλαιο, υποδεέστερο του συνολικού αγώνα ενάντια στην εκμετάλλευση, καταπίεση και απαξίωση. Αν είχαν δίκιο οι φεμινίστριες του γυναικείου κινήματος που προαναφέραμε τότε θάπρεπε και οι σωματικά ανίσχυροι να εξεγείρονται ενάντια στους (σωματικά) ισχυρούς. Οι αστοί με διάφορους τρόπους δημιούργησαν "χώρο" στις γυναίκες ή τους έγχρωμους. Οι 400 μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου έχουν από μια γυναίκα στο Δ.Σ. Αυτό δε μείωσε την εκμετάλλευση των ανθρώπων. Οι κομμουνιστές όμως είναι απέναντι στον αστικό ή μικροαστικό φεμινισμό. Οι "γυναίκες καριέρας" δεν έχουν τίποτα το κοινό με τις εργάτριες, τις αγρότισσες, τις γυναίκες που παλεύουν για το βιοπορισμό.
Ο μαρξισμός-λενινισμός, ως όπλο των εργατών για τη συνολική αποτίναξη των αστικών αλυσίδων, έχει πολύ πιο ευρύ ορίζοντα από τις "ποσοστώσεις" για τις γυναίκες και τις "θετικές διακρίσεις" γιατί θέλει την απελευθέρωση για όλους και όχι για ένα τμήμα της κοινωνίας.
Γυναίκα και δικαίωμα στην ψήφο.
Σήμερα η αστικοδημοκρατική τυπική ισότητα στην ψήφο φαντάζει αυτονόητο γεγονός. Δεν ήταν πάντα έτσι. Από την αρχαιότητα ως τον 20ό αιώνα η γυναίκα εθεωρείτο "res", δηλαδή πράγμα. Να πώς περιγράφει η Ρόζα Λούξεμπουργκ το "δικαίωμα της ψήφου" στην ταξική πάλη:
..... Από αυτή την άποψη η χορεύτρια του καμπαρέ, που τα πόδια της φέρνουν κέρδος την τσέπη του εργοδότη της, είναι μια παραγωγική εργάτρια, ενώ όλος ο μόχθος των γυναικών του προλεταριάτου και των μητέρων στους τέσσερις τοίχους των σπιτιών τους θεωρείται αντιπαραγωγικός. Αυτό ακούγεται κτηνώδες και παράλογο, αλλά ανταποκρίνεται ακριβώς στην κτηνωδία και τον παραλογισμό της σημερινής καπιταλιστικής οικονομίας. Και το να δεις αυτή την κτηνώδη πραγματικότητα ξεκάθαρα είναι ο πρώτος στόχος των γυναικών του προλεταριάτου. Από αυτήν ακριβώς την άποψη, η απαίτηση των γυναικών του προλεταριάτου για ίσα πολιτικά δικαιώματα βασίζεται πάνω σε ένα σταθερό οικονομικό έδαφος. Σήμερα, εκατομμύρια γυναίκες εργάτριες δημιουργούν καπιταλιστικό κέρδος, όπως οι άνδρες, στα εργοστάσια, στις φάρμες, στα γραφεία, στα καταστήματα, στην οικιακή βιομηχανία και είναι παραγωγικές, με τη στενή επιστημονική έννοια της σημερινής κοινωνίας. Κάθε μέρα μεγαλώνει ο αριθμός των γυναικών που τις εκμεταλλεύεται ο καπιταλισμός. Κάθε νέα πρόοδος στη βιομηχανία και στην τεχνολογία δημιουργεί νέες θέσεις για τις γυναίκες στο μηχανισμό της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Και επί πλέον κάθε βήμα της βιομηχανικής προόδου προσθέτει ένα νέο λιθαράκι στη θέσπιση ίσων πολιτικών δικαιωμάτων. Η γυναικεία εκπαίδευση και ευφυΐα έχουν γίνει απαραίτητες για τον οικονομικό μηχανισμό. Η απομονωμένη γυναίκα του πατριαρχικού "οικογενειακού κύκλου" ανταποκρίνεται στις ανάγκες της βιομηχανίας και του εμπορίου τόσο λίγο όσο και σε αυτές της πολιτικής. Είναι αλήθεια λοιπόν ότι το καπιταλιστικό κράτος έχει αμελήσει το καθήκον του προς αυτές. Είναι τα σωματεία και οι σοσιαλδημοκρατικές οργανώσεις που έχουν κάνει όσο πιο πολλά μπορούν για να αφυπνίσουν το μυαλό των γυναικών. Ακόμα και πριν από δεκαετίες, οι σοσιαλδημοκράτες ήταν γνωστοί ως οι πιο έξυπνοι και ικανοί Γερμανοί εργάτες. Ομοίως, τα σωματεία και η σοσιαλδημοκρατία έχουν οδηγήσει τις γυναίκες του προλεταριάτου έξω από τη στενή, αποπνικτική ύπαρξή τους, έξω από τη μίζερη και αδιάφορη διαχείριση του νοικοκυριού. Ο προλεταριακός ταξικός αγώνας έχει διευρύνει τους ορίζοντές τους, έκανε το μυαλό τους ευέλικτο, ανέπτυξε τη σκέψη τους, τους έδωσε μεγάλους στόχους. Ο σοσιαλισμός έχει φέρει μια πνευματική αναγέννηση στις μάζες των γυναικών του προλεταριάτου και ταυτόχρονα τις έχει κάνει -χωρίς αμφιβολία- ικανές παραγωγικές εργάτριες. Σκεφτόμενοι όλα αυτά μπορούμε να πούμε ότι η έλλειψη πολιτικών δικαιωμάτων από τις γυναίκες του προλεταριάτου είναι μια πρόστυχη αδικία. Έτσι κι αλλιώς οι γυναίκες παίρνουν ενεργό μέρος στην πολιτική ζωή.....
Γυναίκα και πολιτισμός
Αναμφίβολα υπάρχουν βιολογικές διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα. Ο σωματότυπος, η γέννα, ο έμμηνος κύκλος διαφοροποιούν τη γυναίκα από τον άνδρα και η προκλητική έκφραση των μαχητικών φεμινιστριών στη δεκαετία του '60 πως "γυναίκα χωρίς άντρα είναι ψάρι χωρίς ποδήλατο" πέρα από την αντι-ανδρική στάση έδειχνε και θεωρητική ανοησία. Ωστόσο γίνεται κατανοητό πως οι (ανδροκρατούμενες) εκμεταλλευτικές κοινωνίες δημιουργούν -αξιοποιώντας τις βιολογικές διαφορές- κοινωνικές διακρίσεις.
Έτσι κατασκευάζεται το πρότυπο-ιδεότυπο της γυναίκας. Που είναι συναισθηματική, ανασφαλής, κουφιοκέφαλη, συμπληρωματικό στοιχείο του άνδρα. Ο μύθος του Αδάμ και της Εύας, η οποία πλάστηκε από τα πλευρά του, είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της χρήσης της θρησκείας στα κοινωνικά πρότυπα. (Ας σημειώσουμε ότι απόστολοι, προφήτες, μικροί και μεγάλοι, ευαγγελιστές είναι άνδρες. Ό,τι δηλαδή σχετίζεται με την ιουδαϊκή-χριστιανική θρησκεία είναι εξόχως μισογυνικό).
Στις σημερινές αστικές συνθήκες ΜΜΕ, εκπαίδευση, θρησκεία, διαφήμιση αναπαράγουν μαζικά το πρότυπο της γυναίκας-αντικείμενο, της χαζής ξανθιάς, της υποταγμένης. Αξίζει να διαβαστεί το πολύ σπουδαίο βιβλίο το οποίο γράφτηκε από ομάδα Χιλιανών διανοουμένων την περίοδο Αλιέντε με τίτλο "Ντόναλντ Ντακ, ο απατεώνας", όπου φαίνεται με παραστατικότητα ο ρόλος των προτύπων και η εγχάραξή τους στα παιδικά μυαλά.
Αν κανείς παρακολουθήσει προσεκτικά και αποκωδικοποιήσει όλα τα διαφημιστικά μηνύματα θα συλλέξει πλήθος πληροφοριών με τις οποίες βομβαρδίζουν την κοινωνία στο δίπολο γυναίκα-κατώτερο ον. Η ίδια η διαφήμιση που απευθύνεται σε γυναίκες στηρίζεται στο μηχανισμό ο οποίος φτιάχνει ένα απλησίαστο πρότυπο (γυναίκα όμορφη, νέα, επιτυχημένη). Ανάμεσα στη σημερινή ζοφερή πραγματικότητα, δηλαδή ανεργία, εγκατάλειψη, μιζέρια κλπ παρεμβάλλεται ο μαγικός θεός: η αγορά και τα προϊόντα της. Για να επιτύχεις πρέπει να αγοράσεις, για να ευτυχήσεις πρέπει να ξοδέψεις, για να ανέβεις πρέπει να εξευτελιστείς.
Βρισκόμαστε σε ευθεία αντίθεση, βεβαίως, με όλα.
Για τα αιτήματα ενος αριστερού γυναικείου κινήματος
Είναι φανερό ότι τα αιτήματα ενός νέου γυναικείου κινήματος δεν είναι αποκομμένα από το τι παλεύει ο εργαζόμενος λαός. Είναι άμεσα συνυφασμένα με το συνδικαλιστικό κίνημα, ιδιαίτερα την ταξική πλευρά του και την πραγματική αριστερά.
Δεν σταματούν στην πόρτα του γραφείου και του εργοστασίου, στα σύνορα του χωραφιού, αλλά επεκτείνονται στο σπίτι, στον πολιτισμό, στο μεγάλωμα των παιδιών, στις "έμφυλες" ή διαφυλικές σχέσεις. Προβλήματα τα οποία οξύνονται λόγω της κρίσης που μαίνεται στη χώρα μας και συντρίβει δικαιώματα και κατακτήσεις χρόνων.
Πρέπει να αγωνιστούμε όλοι μαζί
- για την κατάργηση όλων των διακρίσεων (και της νομοθεσίας που τις πιστοποιεί και τις αναπαράγει).
- για την ισότητα ανδρών και γυναικών στην εργασία (δημόσιου και ιδιωτικού τομέα)
- για τη δημόσια και δωρεάν υγεία και περίθαλψη, ελεύθερη και υψηλής ποιότητας
- για το δικαίωμα στην άμβλωση, την αντισύλληψη και τα επιδόματα υγείας, ενάντια στο «εμπόριο σαρκός», ιδιαίτερα στις μετανάστριες
- για την πλήρη προστασία της μητρότητας και της μονογονεϊκής οικογένειας
- για τη δημόσια και δωρεάν παιδική φροντίδα και την εκπαίδευση
- Πάνω απ' όλα για το δικαίωμα στη δουλειά.
Τα υποκριτικά και φαρισαϊκά ακούγονται τούτες τις μέρες στην ελληνική βουλή για την προστασία των γυναικών. Αυτές που τα λένε, βουλευτίνες της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ, καταδίκασαν με τα δυο τους χέρια ομόφυλές τους, εργάτριες, μάνες, άνεργες, νέες, ηλικιωμένες. Οι Ηρωδιάδες της βουλής μιλούν για προστασία του φύλου τους!
Τι να κάνουμε;
Βιώνουμε ένα διπλό ζόφο. Την υποχώρηση των ιδεών του αριστερού και κομμουνιστικού κινήματος και τη σφαγή του λαού. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η συζήτηση για το γυναικείο κίνημα είναι πολυτέλεια. Δεν είναι αλήθεια.
Τώρα χρειαζόμαστε κάθε μάχιμη δύναμη για την ανατροπή της διπλής κυριαρχίας του ιμπεριαλισμού και της ντόπιας ολιγαρχίας.
Ως εκ τούτου χρειάζεται:
- Να συγχωνεύσουμε τις κομμουνιστικές ιδέες με το νέο γυναικείο κίνημα. Η γυναίκεια χειραφέτηση είναι τμήμα της κοινωνικής.
- Ο αγώνας για ανεξαρτησία, ειρήνη, δημοκρατία και σοσιαλισμό περιλαμβάνει τη γυναικεία απελευθέρωση.
- Ο βαθμός δημοκρατίας κάθε κινήματος και κάθε κοινωνίας, καθορίζεται από τη θέση της γυναίκας σ' αυτά.
