Ο «αντικαπιταλιστικός αγώνας» διαδόθηκε σαν ορολογία στην «κινηματική» φιλολογία και σηματοδότησε ένα καθορισμένο ιδεολογικοπολιτικό ρεύμα στη χώρα μας, κατά τη δεκαετία ιδιαίτερα του '90.
Στο ρεύμα αυτό συγχωνεύονταν παλιές και νέες «αριστερές ριζοσπαστικές» αντιλήψεις, ρεφορμιστικά και τροτσκιστικά στερότυπα καθώς και απόψεις του «αντιεξουσιαστικού» χώρου σ' ένα ιδιόμορφο ιδεολογικοπολιτικό κράμα, κύριος εκφραστής του οποίου υπήρξε το ΝΑΡ.
Στη μαρξιστική βιβλιογραφία περιλαμβάνονται φυσικά αναρίθμητες αναφορές στον αγώνα κατά του κεφαλαίου και στην αναπόσπαστη σύνδεσή του με τον αγώνα για τον σοσιαλισμό. Αλλά όσο και να ψάξει κάποιος, δεν θα βρει πουθενά να γίνεται λόγος εκεί για «αντικαπιταλιστική επανάσταση» και για «αντικαπιταλιστικό αγώνα» γενικά! Εκφράζοντας καθορισμένες ιδεολογικοπολιτικές αντιλήψεις, οι όροι αυτοί αντανακλούν και συνδέονται με θεωρίες ξένες και αντίθετες προς τον μαρξισμό-λενινισμό. Τέτοιες ακριβώς ήταν οι θεωρίες που πρόβαλλε το ΝΑΡ, για τον «ολοκληρωτικό καπιταλισμό» και την «αντικαπιταλιστική επανάσταση», που αποτέλεσαν στην ουσία παραλλαγή του ρεφορμισμού καλυμμένη με υπερεπαναστατική φρασεολογία. Από εκεί εξάλλου άντλησε πολλά «αντικαπιταλιστικά», και τα ενσωμάτωσε κατοπινά στις δικές του παλιές και νεότευκτες ρεβιζιονιστικές θεωρίες, το ΚΚΕ. Ανάλογα πράττει και ο ΣΥΡΙΖΑ.
Τέτοιες θεωρίες βρήκαν έδαφος ανάπτυξης στις συνθήκες που δημιουργήθηκαν ύστερα ιδιαίτερα από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, την ολοκλήρωση (και τυπικά) της διαδικασίας της καπιταλιστικής παλινόρθωσης, και τον πλήρη μετασχηματισμό των ρεβιζιονιστικών καθεστώτων (στη Σοβιετική Ένωση και τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης), σε απροκάλυπτα καπιταλιστικά προπύργια του αντικομμουνισμού. Οι θεωρίες αυτές διαμοφώθηκαν κάτω από τη γενικευμένη πίεση της διεθνούς αντίδρασης, και τον ιδεολογικοπολιτικό βομβαρδισμό των λαών με αστικά και ιμπεριαλιστικά ιδεολογήματα, όπως για το ...«τέλος του κομμουνισμού» και ακόμα για το ...«τέλος της ιστορίας» (!).
Πέρα ωστόσο από την «ιστορική» διαμόρφωση των πολιτικών ρευμάτων, και το πού παραπέμπει η «αντικαπιταλιστική επανάσταση» και το πολιτογραφημένο ρεύμα του «αντικαπιταλισμού», χρειάζεται σήμερα να εξετάσουμε το ζήτημα και από άλλες επίσης πλευρές.
Πράγματι, στην κορυφή πλέον της συνθηματολογίας αρκετών (για να μην πούμε «των περισσότερων») δυνάμεων που αναφέρονται στην αριστερά, υπάρχει ο «αντικαπιταλιστικός αγώνας». Πριν από το ερώτημα «κατά πόσον» και «με ποιους τρόπους» οι δυνάμεις αυτές (πιστεύουν ότι) υπηρετούν την υπόθεση τού -γενικόλογα και αφαιρετικά- διακηρυγμένου αντικαπιταλιστικού αγώνα τους, έχει σημασία να εξεταστεί η ουσία της έννοιας «αντικαπιταλιστικός αγώνας»· να εξεταστεί, όχι γενικά και αόριστα, αλλά στο τώρα, στις σημερινές συνθήκες της Ελλάδας.
Για μια στέρεη προσέγγιση του προβλήματος, πρέπει, προκαταβολικά, να απαντήσουμε σωστά στο ακόλουθο ερώτημα: «τι είδους καπιταλισμό έχουμε στην Ελλάδα;» Εκείνοι, λόγου χάρη, που ονομάζουν την Ελλάδα «ιμπεριαλιστική δύναμη» ή (για να μετριάσουν το άκουσμα του παραλογισμού αυτού) περιορίζονται να τοποθετήσουν τη χώρα «στην ιμπεριαλιστική πυραμίδα», με λίγα λόγια, όλες οι «μακριά νυχτωμένες» αναγνώσεις του ελληνικού καπιταλισμού, μοιραία θα οδηγούν σε μακριά νυχτωμένους αντικαπιταλιστικούς αγώνες. Επιπλέον εξυπακούεται ότι, εκείνοι που αδυνατούν να δουν (αυτό που βλέπουν κι οι πέτρες) ότι η Ελλάδα είναι υποτελής στον ξένο ιμπεριαλισμό (με χίλιους δύο τρόπους, και με ιδιαίτερα αισθητό τον έλεγχο και την κηδεμονία των μνημονίων, όσο και τις καταστροφικές επιπτώσεις τους), μαζί με εκείνους που δεν αντιλαμβάνονται ότι ζούμε σε μία χώρα εξαρτημένου καπιταλισμού με την ελληνική οικονομία δέσμια πρωτίστως στους ευρωπαίους και υπερατλαντικούς «εταίρους» μας, είναι αδύνατο να κατανοήσουν την ιδιαίτερη σημασία της πάλης ενάντια στον ιμπεριαλισμό.
Ας θέσουμε ένα βασικό ερώτημα: Ποιος είναι σήμερα ο κεντρικός προσανατολισμός του ταξικού αγώνα που διεξάγουμε; Στρέφεται, στην τωρινή φάση που διανύει το κίνημα, συνολικά εναντίον κάθε είδους καπιταλιστή, είναι «αντικαπιταλιστικός» γενικά, ή προσπαθεί να στρέψει τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας (μαζί και τη μάζα της μικροαστικής τάξης και το πέλαγος των μικρο-καπιταλιστικών επιχειρήσεων, που βάζουν λουκέτο καθημερινά κατά χιλιάδες) εναντίον της βάρβαρης πολιτικής των μνημονίων και εναντίον της αντιλαϊκής εξουσίας των ντόπιων και ξένων μονοπωλίων, τα οποία ελέγχουν και καθορίζουν στην πραγματικότητα όλους τους ζωτικούς τομείς κι όλη την πορεία της οικονομικής ζωής της χώρας;
Οι μικροεπιχειρηματίες, οι μαγαζάτορες και οι μπακάληδες που είναι «αφεντικά» σε έναν-δύο-τρεις εργάτες, ή και σε περισσότερους, οι μικροί αυτοί καπιταλιστές, είναι άραγε εξίσου στόχος της πάλης μας όπως και οι επιχειρήσεις του μεγάλου κεφαλαίου, ή επιδιώκουμε να τους τραβήξουμε στον μαζικό αγώνα ενάντια στα κεφαλαιοκρατικά θηρία και τους πολιτικούς υπηρέτες τους που μας καταδυναστεύουν όλους;
Ξέρουμε βέβαια πως οι μικρομεσαίοι γενικότερα, στις συνθήκες της κρίσης απειλούνται με καταστροφή. Και παρόλο που κάνουν ό,τι μπορούν για να σωθούν και να περισώσουν την (έστω μικρή) ιερή καπιταλιστική ιδιοκτησία τους, ή και ονειρεύονται ακόμα να περάσουν τη μπόρα και να εκμεταλλευτούν «ευκαιρίες» για να γίνουν πιο τρανοί, συχνά ξεπέφτουν οι ίδιοι στη θέση του ακτήμονα και του προλετάριου.
Και μήπως αυτό σημαίνει πως πρέπει να χαριστούμε σε αυτούς; Να μη διεκδικούμε απέναντί τους τα δικαιώματά μας; Σε καμία περίπτωση! Αυτό, απλούστατα, δεν θα ήταν πολιτική στάση και πρακτική «αριστερή».
Όμως πρέπει να είναι ξεκάθαρό ότι η μεγάλη, μεσαία και μικρή ιδιοκτησία, δεν είναι αδιαίρετη· και δεν προκαλούν ίσου μεγέθους βλάβη. Εκείνοι που αγωνίζονται για την σοσιαλιστική προοπτική της χώρας είναι ανάγκη να ξεχωρίσουν τη γάγγραινα από τον πονοκέφαλο, να αντιμετωπίσουν με ιεράρχηση τη ζημία που επιφέρει το γιγαντιαίο, ξένο και ντόπιο, μονοπωλιακό κεφάλαιο και τη ζημία που προκαλεί ο μικρός καπιταλιστής της κάθε γειτονιάς.
Αν οι βαθμίδες αυτές του καπιταλισμού ζυγιστούν σωστά, γίνεται ξεκάθαρο ότι επίκεντρο της πάλης μας, ο βασικός εχθρός της κοινωνίας που πρέπει πρώτα να αντιμετωπιστεί, δεν είναι άλλος από τον ξένο ιμπεριαλισμό (την πιο αναπτυγμένη όσο και επιθετική μορφή του καπιταλισμού), και το εγχώριο μεγάλο κεφάλαιο. Τέτοια πρέπει να είναι η αιχμή, τέτοια θα πρέπει να είναι η στόχευση των ταξικών αγώνων που διεξάγονται και αυτών που θα έρθουν.
Δημήτρης Κ.
