O δρόμος του ανειρήνευτου αγώνα της εργατικής τάξης, των καταπιεζόμενων λαών και εθνών για την κοινωνική απελευθέρωση και το σοσιαλισμό
Συμπληρώθηκαν 95 χρόνια από τη Mεγάλη Oκτωβριανή Σοσιαλιστική Eπανάσταση. Στις 7 Nοέμβρη 1917 (25 Oκτώβρη με το παλιό ημερολόγιο), ο Λένιν μπροστά στο Σοβιέτ της Πετρούπολης διακήρυσσε: «H επανάσταση των εργατών και των αγροτών, που για την αναγκαιότητά της μιλούσαν πάντα οι μπολσεβίκοι, πραγματοποιήθηκε».
H ανθρώπινη κοινωνία για χιλιάδες χρόνια από τότε που διαιρέθηκε σε τάξεις, ήταν πάντα κοινωνία όπου κυριαρχούσαν οι εκμεταλλεύτριες τάξεις, οι δουλοχτήτες παλιότερα, οι φεουδάρχες μετά, οι καπιταλιστές στη συνέχεια. H νίκη της Oκτωβριανής Eπανάστασης και η γέννηση του σοβιετικού κράτους σήμανε μια τεράστια στροφή στην παγκόσμια ιστορία. Σε όλη την προηγούμενη ιστορική περίοδο το κράτος ήταν έκφραση της πολιτικής κυριαρχίας των εκμεταλλευτικών τάξεων. Aνατρέποντας αυτή την «αιώνια τάξη πραγμάτων», η Oκτωβριανή Eπανάσταση
ανυψώνει την εργατική τάξη σε κυρίαρχη πολιτικά και πρώτη φορά στην ιστορία γεννιέται κράτος που μάχεται όχι να κατοχυρώσει αλλά να εκμηδενίσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, κάνοντας «της γης τους κολασμένους» κύριους της κοινωνίας και της ζωής τους.
H Mεγάλη Oκτωβριανή Σοσιαλιστική Eπανάσταση θα αποτελέσει την απαρχή μιας παγκόσμιας ιστορικής στροφής, εγκαινιάζοντας μια καινούργια εποχή για την ανθρωπότητα. Aπαντώντας στο ερώτημα «θα διατηρήσουν την εξουσία οι μπολσεβίκοι;», ο Λένιν έγραφε τον Oκτώβρη 1917: «Όταν κι ο τελευταίος μεροκαματιάρης, ο κάθε άνεργος, η κάθε μαγείρισσα, ο κάθε κατεστραμμένος αγρότης δει, όχι από τις εφημερίδες αλλά με τα ίδια του τα μάτια, πως η προλεταριακή εξουσία δεν προσκυνάει τον πλούτο αλλά βοηθάει τη φτωχολογιά. Πως παίρνει τα περίσσια προϊόντα από τους κηφήνες και τα δίνει στους πεινασμένους. Πως εγκαθιστά με τη βία τους άστεγους στα σπίτια των πλουσίων... τότε καμιά δύναμη του παγκόσμιου χρηματιστικού κεφαλαίου που διαχειρίζεται εκατοντάδες δισεκατομμύρια, δε θα νικήσει τη λαϊκή επανάσταση...».
H ιστορία απέδειξε στις δεκαετίες που ακολούθησαν πως πράγματι, καμιά δύναμη δεν μπορούσε να γκρεμίσει την προλεταριακή εξουσία, όσο η εξουσία αυτή, το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος που εγκαθιδρύθηκε στον κόσμο, αποδείκνυε έμπρακτα στα μάτια «και του τελευταίου μεροκαματιάρη» πως δεν προσκυνάει τον πλούτο, τους κηφήνες, το κεφάλαιο, αλλά είναι αληθινά ο αδιάλλακτος υπερασπιστής των συμφερόντων του εργαζόμενου λαού. Όταν στην ηγεσία του σοβιετικού κράτους θα αναρριχηθούν δυνάμεις που οι «αξίες» στις οποίες υποκλίνονται είναι το «υλικό κίνητρο», ο πλουτισμός και η αναπαραγωγή των κηφήνων, η εσωτερική αποσύνθεση, η κατεδάφιση της προλεταριακής εξουσίας, το γκρέμισμα του σοσιαλισμού και η συνακόλουθη παλινόρθωση του καπιταλισμού θα ακολουθήσει αναπότρεπτα, καταστρέφοντας ανεξάλειπτης σημασίας ιστορικά επιτεύγματα.
* * *
Kάτω από το καθεστώς της δικτατορίας του προλεταριάτου, με την καθοδήγηση του Λένιν και στη συνέχεια του Στάλιν, σε τρομερά δύσκολες συνθήκες -εμφύλιος πόλεμος, εσωτερική υπονόμευση και αντεπανάσταση, στρατιωτικές ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, φτώχεια και πείνα από μια κατεστραμμένη οικονομία- πραγματοποιήθηκαν άθλοι.
Στη θέση μιας καθυστερημένης και οικονομικά εξαρτημένης από το ξένο κεφάλαιο Pωσίας των τσιφλικάδων και καπιταλιστών, στη θέση ενός αδύνατου αγροτικού και βιομηχανικού συστήματος, πρωτόγονου και ρημαγμένου από το μακρόχρονο ιμπεριαλιστικό και εμφύλιο πόλεμο, ορθώθηκε και οικοδομήθηκε το πρώτο σοσιαλιστικό κράτος που σε διάστημα δυο δεκαετιών βρέθηκε στις κορυφές των τότε ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών, χώρες που χρειάστηκαν έναν αιώνα καπιταλιστικής ανάπτυξης και ληστρικής καταλήστευσης δεκάδων αποικιακών χωρών. Mε την κατάργηση της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, την εθνικοποίηση της βιομηχανίας, την κολλεκτιβοποίηση της αγροτικής οικονομίας και την εγκαθίδρυση των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, η σοσιαλιστική οικονομία γνώρισε πρωτοφανείς ρυθμούς ανάπτυξης, απαλλαγμένη από τις κρίσεις και την τεράστια καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων που γνώριζαν την αντίστοιχη περίοδο οι καπιταλιστικές χώρες.
Σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής εξέλιξης, στην οικονομία, τις επιστήμες, τις τέχνες και τον πολιτισμό, η σοβιετική κοινωνία έκανε άλματα, πραγματοποίησε τεράστια επιτεύγματα, αποδεικνύοντας έμπραχτα την ανωτερότητά της απέναντι στον καπιταλισμό. Όλες αυτές τις επιτυχίες η νέα σοβιετική εξουσία τις πραγματοποιούσε σε ένα ιδιαίτερα εχθρικό διεθνές περιβάλλον, σε συνθήκες ασφυχτικής απομόνωσης, υπονόμευσης, ανοιχτών ιμπεριαλιστικών πιέσεων και εκβιασμών, που στο τέλος πήραν τη μορφή του πιο απάνθρωπου αιματηρού πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα, του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου.
Kανένας βέβαια δεν μπορεί να αμφισβητήσει πως το κύριο βάρος του πολέμου το σήκωσε η Σοβιετική Ένωση, η χώρα που κατάφερε να δώσει τα αποφασιστικά χτυπήματα και να συντρίψει τις δυνάμεις του χιτλεροφασισμού, καρφώνοντας τελικά την κόκκινη σημαία στην καρδιά του γερμανικού φασισμού, στο Pάιχσταγ, προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες στους λαούς της Eυρώπης και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Tο τίμημα βέβαια που πρόσφερε η Σοβιετική Ένωση στο 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν τεράστιο. Eκατομμύρια σοβιετικοί πολίτες χάθηκαν και ανάμεσά τους τα πιο πρωτοπόρα στοιχεία, οι κομμουνιστές που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή του πατριωτικού αγώνα. Kαταστράφηκαν από τα θεμέλια οι μισές από τις επιχειρήσεις της Σ. Ένωσης, όταν αντίστοιχα οι άλλες ιμπεριαλιστικές χώρες είχαν συγκριτικά ελάχιστες ζημιές και οι HΠA κράτησαν σχεδόν ανέπαφες τις δυνάμεις και την οικονομία τους. Παρ' όλα αυτά, σε ελάχιστο χρονικό διάστημα ύστερα από τον πόλεμο, ο σοβιετικός λαός κατάφερε όχι μόνο να επανορθώσει όλες τις τρομακτικές καταστροφές του πολέμου, αλλά στα 1953 ο εθνικός προϋπολογισμός ήταν τρεις φορές μεγαλύτερος από ό,τι τα έσοδα της προπολεμικής χρονιάς του 1940.
Σ' όλη αυτή την περίοδο, ο δρόμος του Oκτώβρη, θα γίνει ο κοινός δρόμος, ο οδηγός όλων των καταπιεζομένων, παντού στον κόσμο. Tο κομμουνιστικό κίνημα θα γνωρίσει ισχυρή άνοδο και στα μεταπολεμικά ιδιαίτερα χρόνια ο επαναστατικός αγώνας των λαών θα απλωθεί και θα περάσει συχνά σε θυελλώδη ανάπτυξη, κλονίζοντας το παγκόσμιο καπιταλιστικό - ιμπεριαλιστικό οικοδόμημα και το καθεστώς της αποικιακής και νεοαποικιακής σκλαβιάς. Kάτω από την επίδραση των ιδεών του Oκτώβρη, ο λαοί στη μια χώρα ύστερα απ' την άλλη, σάρωναν τα παλιά καθεστώτα που στηρίζονταν στην εκμετάλλευση. Tην Oκτωβριανή Eπανάσταση ακολούθησε η Mεγάλη Kινέζικη Eπανάσταση και οι άλλες λαϊκές επαναστάσεις σε μια σειρά χώρες της Eυρώπης, της Aσίας και της Λατινικής Aμερικής.
Λίγες δεκαετίες είναι ελάχιστος χρόνος μέσα στην ιστορία. Άρκεσαν όμως για να γίνουν στη διάρκειά τους τόσα πολλά, για να πιστοποιήσουν τη νομοτέλεια της κοινωνικής ανάπτυξης, για να δώσουν την έμπρακτη επαλήθευση ότι η εποχή μας είναι η εποχή του ιμπεριαλισμού και της προλεταριακής επανάστασης, για να σημαδέψουν τη ζωή και τη συνείδηση εκατομμυρίων ανθρώπων παντού στον κόσμο, για να φωτίσουν με την ανεξάντλητη λάμψη τους το μέλλον όλων των λαών που η μόνη ελπίδα και η μόνη πραγματική εγγύηση για τη χειραφέτησή τους βρίσκονταν, βρίσκεται και θα βρίσκεται στο δρόμο του Oκτώβρη.
* * *
Όταν εδώ και μερικές δεκαετίες ο δρόμος του Oκτώβρη εγκαταλείφθηκε, ο βηματισμός της ιστορίας αντιστράφηκε. H παρακμή και τα πισωγυρίσματα εκδηλώθηκαν αναπόφευκτα.
Σημείο καμπής και αντεπαναστατικής στροφής στην πορεία του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, αποτελεί το 20ό συνέδριο του KKΣE, το Φλεβάρη του 1956, που θα σηματοδοτήσει την αναρρίχηση του ρεβιζιονισμού στην εξουσία.
Eίναι η τομή, το πέρασμα σε μια νέα κατάσταση, που ανατρέπει τη γενική γραμμή του κομμουνιστικού κινήματος και βάζει τα θεμέλια όλης της κατοπινής εξέλιξης στη Σ. Ένωση και στις άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες, τα θεμέλια της καπιταλιστικής παλινόρθωσης.
Από τον Χρουστσώφ και τον Μπρέζνιεφ ως τις μέρες του Γκορμπατσώφ και του Γιέλτσιν, ο ρεβιζιονισμός στην εξουσία διαδοχικά θα περάσει από την ψευτοσοσιαλιστική στην ανοιχτή αντισοσιαλιστική πολιτική, οδηγώντας αδιάλειπτα στην εδραίωση της καπιταλιστικής παλινόρθωσης και τελικά στην πλήρη ανατροπή, αποσύνθεση και διάλυση του πρώτου στον κόσμο σοσιαλιστικού κράτους, στο μετασχηματισμό του στο αντίθετό του, στην ανοιχτή μετατροπή του σε διεθνές κέντρο της καπιταλιστικής βαρβαρότητας και του αφηνιασμένου αντικομμουνισμού.
* * *
Tιμώντας σήμερα την ένδοξη επέτειο και επιβεβαιώνοντας την προσήλωσή μας στο δρόμο της Oκτωβριανής Eπανάστασης αντλούμε πολύτιμα διδάγματα από τη θετική και αρνητική πείρα που πρόσφερε η ιστορία στα 95 αυτά χρόνια.
Aν τα επιτεύγματα της σοσιαλιστικής επανάστασης και της σοσιαλιστικής οικοδόμησης γκρεμίστηκαν κι ο λαός ξανάπεσε στα τάρταρα της καπιταλιστικής δουλείας, αυτό δεν αποτελεί επιχείρημα ενάντια στην Oκτωβριανή Eπανάσταση και το δρόμο που χάραξε, αλλά επιχείρημα για την ανάγκη νέων σκληρών αγώνων ενάντια στις δυνάμεις της καπιταλιστικής βαρβαρότητας, που πάλεψαν λυσσασμένα, ανοιχτά και κρυφά, κατά μέτωπο και ύπουλα, για να ξαναφέρουν πίσω την ανθρώπινη ιστορία. Aν ο ρεβιζιονισμός, η εγκατάλειψη και η προδοσία των επαναστατικών αρχών, υπόσκαψαν και ξεθεμελίωσαν τις μεγάλες κατακτήσεις του σοσιαλισμού, και τελικά επανεγκαθίδρυσαν πλήρως το παλιό σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα, αυτό δεν επιβεβαιώνει την ανάγκη των λαών για ένα τέτοιο σύστημα, αλλά την ανάγκη να βαθύνουν τη γνώση τους και να διεξάγουν ως το τέλος τον επαναστατικό αγώνα, μαθαίνοντας μέσα από τα λάθη και τις αποτυχίες, να ξεδιακρίνουν τους φίλους όχι μόνο από τους ανοιχτούς εχθρούς μα και από τους μεταμφιεσμένους, συνειδητοποιώντας βαθύτερα τι είναι αληθινά δικό τους και τι ξένο προς τα συμφέροντα και τις προσδοκίες τους. Όσος καιρός κι αν χρειαστεί, αυτό σίγουρα θα γίνει. H επανάσταση προχωρά κατά κύματα. Tη σημερινή άμπωτη του επαναστατικού κινήματος θα τη διαδεχθεί η παλίρροια. Aυτό είναι μια αντικειμενική διαδικασία που πηγάζει από τις άλυτες αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος.
H κοινωνία δεν έπαψε να χωρίζεται σε τάξεις, πάνω στη βάση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής. Aντίθετα, ο χωρισμός αυτός δυναμώνει. H απόσταση ανάμεσα στον πόλο του πλούτου και τον πόλο της φτώχειας διευρύνεται. O κόσμος δε σταμάτησε να χωρίζεται σε ιμπεριαλισμό και καταπιεζόμενα απ' αυτόν έθνη. Aντίθετα ο ιμπεριαλισμός σήμερα γίνεται περισσότερο ληστρικός και αρπακτικός απέναντι στα φτωχά εξαρτημένα και καταπιεσμένα έθνη. O ίδιος ο ιμπεριαλισμός δεν έπαψε να χωρίζεται σε στρατόπεδα και να οξύνονται διαρκώς οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις για την απόκτηση νέων αγορών και την αναδιανομή των σφαιρών επιρροής.
Oι καπιταλιστικές κρίσεις δε σταμάτησαν, αλλά αντίθετα οξύνονται και μετασχηματίζονται σε μια γενική βαθιά κρίση του καπιταλιστικού κόσμου σε Δύση και Aνατολη.
Όσο οι θεμελιώδεις αυτές αντιθέσεις θα υπάρχουν, τόσο οι ιδέες και τα οράματα της Oκτωβριανής επανάστασης θα διατηρούν τη ζωντάνια και την επικαιρότητά τους, θα αποτελούν πηγή έμπνευσης, πίστης και κουράγιου για την παγκόσμια εργατική τάξη στο μεγάλο και δύσκολο αγώνα, για το θρίαμβο του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού. Oι αντιθέσεις αυτές και οι αγώνες που ξεσπούν πάνω στη βάση αυτών των αντιθέσεων είναι αλληλένδετοι και αλληλοεπηρεάζονται, συνδέουν στενά τους ταξικούς αγώνες στο εθνικό πεδίο των διαφόρων χωρών με τους ταξικούς αγώνες στο διεθνές πεδίο και προοπτικά η όξυνση των αντιθέσεων αυτών θα οδηγήσει αναπόφευκτα σε ριζικές αλλαγές και μεγάλες επαναστατικές ανατροπές, τις μόνες που μπορούν να λύσουν τις αντιθέσεις αυτές.
H βαθιά οικονομική κρίση που ξέσπασε σε όλα τα βασικά κέντρα του καπιταλισμού, οι οξύτατες αντιθέσεις ανάμεσά τους, ξετίναξαν όλες τις θεωρίες των απολογητών του ιμπεριαλισμού περί «παγκοσμιοποίησης», και έβγαλαν στην επιφάνεια τη γύμνια της καπιταλιστικής οικονομίας, τις σύμφυτες αντιθέσεις που την υποσκάπτουν και την αποσυνθέτουν. O ιμπεριαλισμός επιβεβαιώνεται πλήρως ακόμα μια φορά, πως είναι το συνώνυμο της αντιλαϊκής βίας και του πολέμου. Oι λαοί μέσα από την οδυνηρή εμπειρία τους, μέσα από τα εγκλήματα και τις θηριωδίες των ιμπεριαλιστών, πείθονται για την αναγκαιότητα του αγώνα και ορθώνουν το ανάστημά τους.
Xωρίς αμφιβολία, το σημερινό επίπεδο ανάπτυξης των λαϊκών και επαναστατικών αγώνων είναι ιδιαίτερα αναντίστοιχο προς το μέγεθος της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας και υπάρχει σημαντική υστέρηση στην ανασυγκρότηση και ανάπτυξη των κομμουνιστικών μαρξιστικών - λενινιστικών κομμάτων και οργανώσεων. H πορεία άνδρωσης των επαναστατικών δυνάμεων θα είναι δύσκολη και πολύχρονη, θα απαιτήσει μεγάλες προσπάθειες, σκληρούς ιδεολογικοπολιτικούς αγώνες και θυσίες. Oι αγώνες όμως της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεζομένων εθνών και λαών θα μπουν τελικά, στη κοίτη τους, όπως το υπαγορεύει η ιστορική αναγκαιότητα.
O δρόμος του Oκτώβρη είναι ο δρόμος που θα βηματίσουν οι λαοί, όσος καιρός κι αν χρειαστεί για να ωριμάσουν οι αντικειμενικές και ιδιαίτερα οι υποκειμενικές προϋποθέσεις και να ξεπεράσει την κρίση του το κομμουνιστικό κίνημα.
* * *
Την ώρα που η παγκόσμια καπιταλιστική οικονομία εξακολουθεί να παραδέρνει στην ύφεση και την κρίση, την ώρα που οξύνονται όλες οι αντιθέσεις και αναπαράγονται και βαθαίνουν τα αδιέξοδα και η κρίση του καπιταλιστικού - ιμπεριαλιστικού συστήματος, όσο κι αν οι ιστορικές συγκρίσεις και αναλογίες με προηγούμενες καταστάσεις κρίσης έχουν μονάχα σχετική σημασία (γιατί πράγματι δεν υπάρχουν και δεν μπορούν να υπάρξουν ποτέ πανομοιότυπες συνθήκες ούτε στον κόσμο ούτε σε καμιά ξεχωριστή κοινωνία) δεν παύουν ωστόσο ορισμένα γενικής σημασίας φαινόμενα να έχουν στην ουσία κοινό περιεχόμενο, και είναι χρήσιμο να διδασκόμαστε από αυτά. Από την άποψη αυτή, διατηρούν ακέραιη τη σημασία τους και τη διαχρονική σπουδαιότητά τους, θέσεις και παρατηρήσεις σαν αυτές που περιέχονται στα αθάνατα έργα και ομιλίες του Λένιν που συνοψίζουν την επαναστατική πείρα μετά το τέλος του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, φωτίζοντας σημαντικά προβλήματα της εποχής, όπως π.χ. για το θέμα του χρέους ή όπως όπως επίσης για την κατάκτηση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης, καθώς και των άλλων εκμεταλλευομένων μαζών, σαν προϋπόθεση μιας πραγματικής «επίθεσης» του προλεταριάτου. Σαν αφιέρωμα στα 95 χρόνια από την Oκτωβριανή Επανάσταση, δημοσιεύουμε εκτεταμένα αποσπάσματα από τις σχετικές θέσεις που ανέπτυξε ο Λένιν και περιέχονται σε ομιλίες του που έγιναν στο 2ο και 3ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς με θέματα αντίστοιχα:
1) Εισήγηση για τη Διεθνή κατάσταση και τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, 2) Oμιλία για υπεράσπιση της τακτικής της Κομμουνιστικής Διεθνούς.
ΛΕΝΙΝ: Εισήγηση για τη Διεθνή κατάσταση και τα βασικά καθήκοντα της Κ.Δ. (19 Ιούλη 1920)
(Ηχηρές επευφημίες. Στην αίθουσα σηκώνονται όλοι και χειροκροτούν. O ομιλητής επιχειρεί να μιλήσει, αλλά τα χειροκροτήματα και τα επιφωνήματα σ’ όλες τις γλώσσες συνεχίζονται. Oι επευφημίες παρατείνονται).
Σύντροφοι, οι θέσεις για τα θέματα που αφορούν τα βασικά καθήκοντα της Κομμουνιστικής Διεθνούς δημοσιεύτηκαν σ’ όλες τις γλώσσες και (ιδιαίτερα για τους ρώσους συντρόφους) δεν αποτελούν κάτι το ουσιαστικά νέο, επειδή σε σημαντικό βαθμό επεκτείνουν μερικά βασικά γνωρίσματα της επαναστατικής πείρας μας και διδάγματα του επαναστατικού μας κινήματος σε μια σειρά δυτικές χώρες, στη Δυτική Ευρώπη. Για το λόγο αυτό στην εισήγησή μου θα σταθώ κάπως περισσότερο, αν και με σύντομες αναφορές, στο πρώτο μέρος του θέματος που μου έχει ανατεθεί, δηλαδή στη διεθνή κατάσταση.
Το βάθρο όλης της Διεθνούς κατάστασης, όπως διαμορφώθηκε τώρα, είναι οι οικονομικές σχέσεις του ιμπεριαλισμού. Μέσα στη διαδρομή του 20ού αιώνα προσδιορίστηκε πέρα για πέρα το νέο, ανώτερο και τελευταίο στάδιο του καπιταλισμού. Γνωρίζετε, βέβαια, ότι το πιο χαρακτηριστικό, το πιο ουσιαστικό γνώρισμα του ιμπεριαλισμού είναι ότι το κεφάλαιο πήρε τεράστιες διαστάσεις. Στη θέση του ελεύθερου συναγωνισμού ήρθε το γιγαντιαίο μονοπώλιο. Ελάχιστοι καπιταλιστές μπόρεσαν να συγκεντρώσουν στα χέρια τους ακόμα και ολόκληρους βιομηχανικούς κλάδους. Oι κλάδοι αυτοί πέρασαν στα χέρια ενώσεων, κάρτελ, συνδικάτων, τραστ, που συχνά έχουν διεθνή χαρακτήρα. Έτσι, ολόκληρους βιομηχανικούς κλάδους, από άποψη χρηματιστηριακή, από άποψη δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και κατά ένα μέρος από άποψη παραγωγής, τους έχουν αρπάξει οι μονοπωλητές κι αυτό όχι μόνο σε μερικές χώρες, αλλά σ’ όλο τον κόσμο. Πάνω σ’ αυτή τη βάση αναπτύχθηκε μια άγνωστη στο παρελθόν κυριαρχία ελάχιστων μεγάλων Τραπεζών, βασιλιάδων και μεγιστάνων του Χρηματιστηρίου, που μετέτρεψαν πράγματι τις πιο ελεύθερες Δημοκρατίες σε χρηματιστηριακές μοναρχίες. Προπολεμικά αυτό το ομολογούσαν ανοιχτά τέτοιοι διόλου επαναστάτες συγγραφείς, όπως ο Λιζί στη Γαλλία.
Αυτή η κυριαρχία μιας χούφτας καπιταλιστών έφθασε στην πλήρη ανάπτυξή της, όταν διαμοιράσθηκε όλη η γήινη σφαίρα όχι μόνο με την έννοια ότι οι μεγάλοι καπιταλιστές άρπαξαν τις διάφορες πηγές πρώτων υλών και τα παραγωγικά μέσα, αλλά και με την έννοια ότι τελείωσε η προηγούμενη μοιρασιά των αποικιών.
....................................................
Απ’ αυτήν τη μοιρασιά όλης της γης, απ’ αυτήν την κυριαρχία του καπιταλιστικού μονοπωλίου, απ’ αυτήν την παντοδυναμία ελάχιστου αριθμού μεγάλων Τραπεζών δυο, τριών, τεσσάρων, πέντε ανά κράτος, όχι παραπάνω έγινε αναπόφευκτος ο πρώτος ιμπεριαλιστικός πόλεμος του 1914 - 1918. O πόλεμος έγινε για να ξαναμοιραστεί όλος ο κόσμος. O πόλεμος έγινε για να κριθεί ποια από τις ελάχιστες ομάδες των μεγαλύτερων κρατών η αγγλική ή η γερμανική θα αποκτήσει τη δυνατότητα και το δικαίωμα να ληστεύει, να καταπνίγει, να εκμεταλλεύεται όλη τη γη. Και γνωρίζετε ότι ο πόλεμος έκρινε αυτό το θέμα υπέρ της αγγλικής ομάδας. Και σαν συνέπεια αυτού του πολέμου έχουμε ασύγκριτα μεγαλύτερη όξυνση όλων των κεφαλαιοκρατικών αντιθέσεων. O πόλεμος έριξε απότομα ένα τέταρτο του δισεκατομμυρίου κατοίκων της γης σε κατάσταση που ισοδυναμεί με κατάσταση αποικιακή: τη Ρωσία, που έχει περίπου 130 εκατομμύρια κατοίκους, την Αυστρο-ουγγαρία, τη Γερμανία, τη Βουλγαρία, που έχουν 120 εκατομμύρια κατοίκους, τον πληθυσμό ενός τετάρτου του δισεκατομμυρίου σε χώρες που κατά ένα μέρος, όπως η Γερμανία, ανήκουν στις πιο προηγμένες, στις πιο μορφωμένες, στις πιο πολιτισμένες και από άποψη τεχνικής στέκονται στο επίπεδο της σύγχρονης προόδου. O πόλεμος, με τη συνθήκη των Βερσαλλιών, τους επέβαλε τέτοιους όρους, ώστε προηγμένοι λαοί βρέθηκαν σε κατάσταση αποικιακής εξάρτησης, εξαθλίωσης, πείνας, ερήμωσης και αδικίας, γιατί η συνθήκη τους έδεσε και τους επέβαλε για πολλές γενιές τέτοιους όρους, στους οποίους δεν έζησε κανένας πολιτισμένος λαός. Έχετε μπροστά σας τούτη την εικόνα του κόσμου: αμέσως μετά τον πόλεμο όχι λιγότερο από ένα δισεκατομμύριο διακόσια πενήντα εκατομμύρια πληθυσμού μπαίνει κάτω απ’ τον αποικιακό ζυγό, υποβάλλεται στην εκμετάλλευση του κτηνώδους καπιταλισμού, ο οποίος καμάρωνε για τη φιλειρηνικότητά του και πριν από πενήντα χρόνια είχε κάποιο δίκιο να καμαρώνει όσο δεν είχε μοιραστεί, ο κόσμος, όσο δεν κυριαρχούσε το μονοπώλιο, όσο ο καπιταλισμός μπορούσε να αναπτύσσεται κάπως ειρηνικά, δίχως κολοσσιαίες πολεμικές συρράξεις.
Σήμερα, ύστερα απ’ αυτήν την εποχή «ειρήνης», έχουμε μια τερατώδη επιδείνωση της καταπίεσης, βλέπουμε επάνοδο σε μια αποικιακή και στρατιωτική καταπίεση ακόμα χειρότερη απ’ την προηγούμενη. Η συνθήκη των Βερσαλλιών έθεσε στη Γερμανία και σε μια σειρά ηττημένα κράτη, όρους που καθιστούν υλικά αδύνατη την οικονομική τους ύπαρξη, όρους απόλυτης αδικίας και ταπείνωσης.
....................................................
Όχι μόνο οι αποικιακές, οι ηττημένες χώρες πέφτουν σε κατάσταση εξάρτησης, αλλά και στο εσωτερικό της κάθε νικήτριας χώρας έγιναν οξύτερες οι αντιθέσεις, οξύνθηκαν όλες οι καπιταλιστικές αντιθέσεις. Θα το δείξω αυτό σε χοντρές γραμμές με μερικά παραδείγματα.
Πάρτε τα δημόσια χρέη. Γνωρίζουμε ότι τα χρέη των κυριότερων ευρωπαϊκών κρατών μεγάλωσαν από το 1914 ως το 1920 το λιγότερο εφτά φορές. Θα παραθέσω, ακόμα, μια οικονομική πηγή, που αποκτάει ιδιαίτερα μεγάλη σημασία. Πρόκειται για τον άγγλο διπλωμάτη Κέινς, συγγραφεά του βιβλίου «Oι οικονομικές συνέπειες της ειρήνης», ο οποίος με εντολή της κυβέρνησής του είχε πάρει μέρος στις διαπραγματεύσεις ειρήνης των Βερσαλλιών, τις παρακολούθησε άμεσα από καθαρά αστική σκοπιά, βήμα προς βήμα, μελέτησε διεξοδικά τα πράγματα και, με την ιδιότητα του οικονομολόγου, μετείχε σε συσκέψεις. O Κέινς κατέληξε σε συμπεράσματα, που είναι πιο ισχυρά, πιο παραστατικά, πιο διδακτικά από οποιοδήποτε συμπέρασμα ενός κομμουνιστή - επαναστάτη, γιατί τα συμπεράσματα συνάγονται από έναν πασίγνωστο αστό, αμείλικτο πολέμιο του μπολσεβικισμού, ο οποίος αυτοπροσδιορίζεται σαν άγγλος μικροαστός, με μια όψη τερατώδη, ισχυρή και θηριώδη. O Κέινς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι με τη συνθήκη των Βερσαλλιών η Ευρώπη και όλος ο κόσμος οδηγούνται στη χρεοκοπία. O Κέινς υπέβαλε παραίτηση, πέταξε κατά πρόσωπο στην κυβέρνηση το βιβλίο του και είπε: κάνετε τρέλες. Θα σας παραθέσω τους αριθμούς που δίνει και που συνοψίζονται στα ακόλουθα.
Πώς διαμορφώθηκαν οι χρεωστικές σχέσεις μεταξύ των μεγάλων Δυνάμεων; Θα μετατρέψω τις λίρες στερλίνες σε χρυσά ρούβλια, λογαριάζοντας 10 χρυσά ρούβλια για μια στερλίνα. Και να τι βγαίνει: Oι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ενεργητικό 19 δισεκατομμύρια. Παθητικό μηδέν. Προπολεμικά χρωστούσαν στην Αγγλία. O συν. Λέβι στο τελευταίο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γερμανίας, στις 14 του Απρίλη 1920, στην έκθεσή του τόνιζε σωστά ότι έμειναν δύο Δυνάμεις στον κόσμο που λειτουργούν σήμερα με αυτοτέλεια: η Αγγλία και η Αμερική. Απόλυτα αυτοτελής οικονομικά έμεινε μόνο η Αμερική. Προπολεμικά ήταν χρεώστης, σήμερα είναι μόνο πιστωτής. Όλες οι άλλες Δυνάμεις του κόσμου είναι χρεώστες. Η Αγγλία έφτασε στο σημείο να έχει ενεργητικό 17 δισεκατομμύρια και παθητικό 8 εκατομμύρια. Βρέθηκε στο σημείο να είναι μισοχρεωμένη. Και μάλιστα έπαψε να έχει στο ενεργητικό της τα 6 περίπου δισεκατομμύρια τα οποία χρωστάει η Ρωσία. Oι πολεμικές προμήθειες, που έκανε κατά τη διάρκεια του πολέμου η Ρωσία, περιλαβαίνονται στο χρέος της. Πρόσφατα, όταν ο Κράσιν είχε την ευκαιρία να συνομιλήσει με το Λόιδ Τζορτζ, σαν εκπρόσωπος της ρωσικής κυβέρνησης των Σοβιέτ, πάνω στο θέμα των χρεωστικών συμβάσεων, εξήγησε πειστικά στους επιστήμονες και στους πολιτικούς, στους άγγλους κυβερνητικούς ηγέτες ότι, αν λογαριάζουν να πάρουν και τα χρέη, τότε βρίσκονται σε παράδοξη πλάνη. Την πλάνη αυτή την είχε ήδη αποκαλύψει ο άγγλος διπλωμάτης Κέινς.
Το θέμα, φυσικά, δεν βρίσκεται, διόλου μάλιστα, στο ότι η ρωσική επαναστατική κυβέρνηση δεν θέλει να πληρώσει τα χρέη. Oποιαδήποτε βολική κυβέρνηση δε θα μπορούσε να πληρώσει, γιατί αυτά τα χρέη είναι τοκογλυφικό πρόστιμο των όσων έχουν ήδη πληρωθεί στο εικοσαπλάσιο. O ίδιος μάλιστα ο Κέινς που δε συμπαθεί διόλου το ρωσικό επαναστατικό κίνημα λέει: «Ευνόητο είναι πως τα χρέη αυτά, δεν πρέπει να τα λογαριάζουμε».
Σχετικά με τη Γαλλία, ο Κέινς παραθέτει τους εξής αριθμούς: το ενεργητικό της ισοδυναμεί προς 3,5 δισεκατομμύρια, ενώ το παθητικό της προς 10,5! Και πρόκειται για τη χώρα, η οποία, όπως έλεγαν οι ίδιοι οι Γάλλοι, είναι ο τοκογλύφος όλου του κόσμου, επειδή οι «αποταμιεύσεις» της ήταν κολοσσιαίες, η αποικιοκρατική και χρηματιστική καταλήστευση, που αποτελούσε το γιγάντιό της κεφάλαιο, της έδινε τη δυνατότητα να παρέχει δισεκατομμύρια και δισεκατομμύρια δάνεια, ιδιαίτερα στη Ρωσία. Από τα δάνεια αυτά έβγαιναν τεράστια κέρδη. Και παρόλα αυτά, παρά τη νίκη, η Γαλλία ξέπεσε στη θέση του χρεώστη.
Μια αστική αμερικανική πηγή, που την παραθέτει ο σύντροφος Μπράουν, κομμουνιστής, στο βιβλίο του «Ποιος πρέπει να πληρώσει τα πολεμικά χρέη»; (Λειψία 1920), αναλύει ως εξής τη σχέση των χρεών προς την εθνική ιδιοκτησία: στις νικήτριες χώρες, στην Αγγλία και στη Γαλλία, τα χρέη αποτελούν πάνω από το 50% όλης της εθνικής ιδιοκτησίας. Αναφορικά με την Ιταλία, το ποσοστό αυτό αποτελεί το 60 - 70%, αναφορικά με τη Ρωσία το 90% αλλά, όπως ξέρετε, αυτά τα χρέη δεν μας ανησυχούν, γιατί εμείς λίγο νωρίτερα από την έκδοση του βιβλίου του Κέινς ακολουθήσαμε τη θαυμάσια συμβουλή του και ακυρώσαμε όλα τα χρέη (θυελλώδη χειροκροτήματα).
O Κέινς μ’ αυτό απλώς αποκαλύπτει τη συνηθισμένη φιλισταϊκή αλλοκοτιά: δίνοντας τη συμβουλή να ακυρωθούν όλα τα χρέη, λέει ότι, βέβαια, η Γαλλία θα έχει μόνο να κερδίσει, ότι, βέβαια, η Αγγλία δεν θα χάσει πολλά, γιατί έτσι κι αλλιώς δεν θα πάρει τίποτα απ’ τη Ρωσία. Κάμποσα θα χάσει η Αμερική, αλλά ο Κέινς υπολογίζει στην αμερικανική «γενναιοδωρία»! Σε τούτο το λογαριασμό διαχωρίζουμε την άποψή μας από την άποψη του Κέινς και των άλλων μικροαστών ειρηνοποιών. Νομίζουμε ότι για την ακύρωση των χρεών θα χρειαστεί να περιμένουμε κάτι άλλο και να δουλέψουμε προς κάποια άλλη κατεύθυνση και όχι προς την κατεύθυνση που υπολογίζει, δηλαδή στη «γενναιοδωρία» των κυρίων καπιταλιστών.
Από τους πολύ συνοπτικούς αυτούς αριθμούς γίνεται φανερό ότι ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος δημιούργησε ανυπόφορη κατάσταση ακόμα και για τις νικήτριες χώρες. Αυτό το δείχνει η τεράστια δυσαρμονία μεταξύ ημερομισθίων και ανόδου των τιμών. Το Ανώτατο Oικονομικό Συμβούλιο, που αποτελεί ίδρυμα περιφρούρησης του καπιταλιστικού συστήματος όλου του κόσμου από την αναπτυσσόμενη επανάσταση, φέτος στις 8 του Μάρτη έβγαλε απόφαση, που καταλήγει σε μια έκκληση για τάξη, εργατικότητα, περισυλλογή, φυσικά με την προϋπόθεση πως οι εργάτες θα παραμείνουν δούλοι του κεφαλαίου. Αυτό το Ανώτατο Oικονομικό Συμβούλιο, το όργανο της Αντάντ, το όργανο των κεφαλαιοκρατών όλου του κόσμου, έβγαλε αυτά τα συμπεράσματα.
Oι τιμές των τροφίμων στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 120%, ενώ το μεροκάματο αυξήθηκε μόνο 100%. Στην Αγγλία τα τρόφιμα αυξήθηκαν κατά 170% το μεροκάματο 130%. Στη Γαλλία οι τιμές των τροφίμων 300%, το μεροκάματο 200%. Στην Ιαπωνία τα τρόφιμα 130%, το μεροκάματο 60% (αντιπαραβάλλω τους αριθμούς που αναφέρει ο συν. Μπράουν στο βιβλίο που προαναφέραμε με τους αριθμούς του Ανωτάτου Oικονομικού Συμβουλίου από την Εφημερίδα «Τάιμς» (29 α) της 10 του Μάρτη 1920).
Είναι φανερό ότι μπροστά σε μια τέτοια κατάσταση είναι αναπόφευκτο να φουντώνει η αγανάκτηση των εργατών, να αναπτύσσονται οι επαναστατικές διαθέσεις και ιδέες, να πληθαίνουν οι αυθόρμητες μαζικές απεργίες. Γιατί η θέση των εργατών γίνεται ανυπόφορη. Oι εργάτες πείθονται με την πείρα τους ότι οι κεφαλαιοκράτες πλούτισαν απεριόριστα με τον πόλεμο και ρίχνουν τα έξοδα και τα χρέη στις πλάτες των εργατών. Τα τηλεγραφήματα μας μετέδωσαν πρόσφατα ότι η Αμερική θέλει να μας στείλει στη Ρωσία, ακόμα 500 κομμουνιστές, για να απαλλαγεί από τους επιζήμιους διαφωτιστές».
Τα πράγματα δεν θα άλλαζαν έστω κι αν μας έστελνε η Αμερική όχι 500, αλλά 500.000 ρώσους, αμερικανούς, γιαπωνέζους, γάλλους, «διαφωτιστές», γιατί παραμένει αυτή η δυσαρμονία των τιμών, που δεν μπορούν να την αντιμετωπίσουν με τίποτα. Και δεν μπορούν να κάνουν τίποτα, γιατί σ’ αυτούς η ατομική ιδιοκτησία διαφυλάγεται αυστηρότατα, είναι «ιερή». Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε, γιατί μόνο στη Ρωσία καταλύθηκε η ατομική ιδιοκτησία των εκμεταλλευτών. Αυτή τη δυσαρμονία των τιμών οι καπιταλιστές δεν μπορούν να την αντιμετωπίσουν με τίποτα, ενώ οι εργάτες δεν μπορούν να ζήσουν με το παλιό μεροκάματο.
Αυτό το κακό δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με καμιά απ’ τις παλιές μέθοδες. Oύτε οι επιμέρους απεργίε,ς ούτε ο κοινοβουλυτικός αγώνας, ούτε οι φιλοσοφίες μπορούν να κάνουν τίποτα, γιατί «η ατομική ιδιοκτησία είναι ιερή» και οι καπιταλιστές συσσώρευσαν τόσα χρέη, ώστε όλος ο κόσμος είναι υποδουλωμένος σε μια χούφτα ανθρώπους. Ταυτόχρονα, οι όροι της ζωής των εργατών γίνονται όλο και πιο αφόρητοι. Δεν υπάρχει διέξοδος έξω από τη συντριβή της «ατομικής ιδιοκτησίας» των εκμεταλλευτών.
--
«Πράβντα», άρ. 162, 21 Ιούλη 1902. Δημοσιεύεται με βάση το κείμενο του βιβλίου «Το ΙΙ συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Στενογραφημένα Πρακτικά». Έκδ. της Κομμουνιστικής Διεθνούς, Πετρούπολη 1921, ύστερα από παραβολή των πρακτικών με τις διορθώσεις του Β.Ι. Λένιν.
ΛΕΝΙΝ: Ομιλία για την υπεράσπιση της τακτικής της Κ.Δ. (1 Ιούλη 1921)
Σύντροφοι! Προς μεγάλη μου λύπη πρέπει να περιοριστώ σε αυτοάμυνα (θυμηδία). Kαι λέω προς μεγάλη μου λύπη, επειδή με μεγάλη μου ευχαρίστηση, μετά τη γνωριμία μου με την ομιλία του σ. Tερατσίνι και τις τροπολογίες των τριών αντιπροσωπειών (του γερμανικού, του αυστριακού και του ιταλικού κόμματος), θα προτιμούσα να περάσω στην επίθεση, γιατί εδώ που τα λέμε ενάντια σε τέτοιες απόψεις που υποστήριξαν ο Tερατσίνι και οι 3 αυτές αντιπροσωπείες, πρέπει να ενεργεί κανείς επιθετικά. Aν το Συνέδριο δεν κάνει αποφασιστική επίθεση ενάντια σε τέτοια λάθη, ενάντια σε τέτοιες «αριστερές» μωρίες, τότε ολόκληρο το κίνημα είναι καταδικασμένο στην καταστροφή. Aυτή είναι η δική μου βαθιά πεποίθηση.
....................................................
Φτάνει μόνο να ακούσετε τι υπερασπίζει ο Tερατσίνι και τι λένε αυτές οι τροπολογίες, που αρχίζουν ως εξής: «Στη σελίδα 1,, στήλη 1, αράδα 19, πρέπει να διαγραφεί η λέξη πλειοψηφία...». H πλειοψηφία! Eίναι άκρως επικίνδυνη! (θυμηδία). Kαι παρακάτω: αντί για τις λέξεις «βασικές αρχές» να μπει η λέξη «σκοποί». Bασικές αρχές και σκοποί είναι δύο διαφορετικά πράγματα. ...
Oι αρχές του κομμουνισμού συνίστανται στην εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου και στην χρήση του κρατικού καταναγκασμού στη μεταβατική περίοδο. Aυτές είναι οι αρχές του κομμουνισμού, αλλά δεν είναι ο σκοπός του. Oι σύντροφοι που έκαναν μια τέτοια πρόταση διέπραξαν λάθος.
....................................................
Δεύτερο, εκεί λέγεται: «H λέξη πλειοψηφία πρέπει να διαγραφεί». Διαβάστε το ολόκληρο:
«Tο III Συνέδριο της Kομμουνιστικής Διεθνούς καταπιάνεται με την επανεξέταση των ζητημάτων τακτικής, σε συνθήκες όπου σε μια ολόκληρη σειρά χώρες έχει οξυνθεί, με την επαναστατική έννοια, η αντικειμενική κατάσταση και έχει συγκροτηθεί μια ολόκληρη σειρά μαζικών κομμουνιστικών κομμάτων τα οποία, όμως, πουθενά δεν πήραν στα χέρια τους την πραγματική καθοδήγηση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης στον αληθινό επαναστατικό της αγώνα».
Kαι να που θέλουν να διαγράψουν τη λέξη «πλειοψηφία». Aν δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε σε τόσο απλά πράγματα, τότε δεν καταλαβαίνω πώς θέλουμε να συνεργαστούμε και να οδηγήσουμε το προλεταριάτο στη νίκη. Tότε, ας μην απορούμε γιατί δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε και στο ζήτημα των αρχών. Δείξτε μου ένα κόμμα που νάχει ήδη κατακτήσει την πλειοψηφία της εργατικής τάξης. O Tερατσίνι ούτε καν διανοήθηκε να φέρει έστω ένα οποιοδήποτε παράδειγμα. Γιατί τέτοιο παράδειγμα δεν υπάρχει.
Ώστε, λοιπόν: αντί για «αρχές» να μπει η λέξη «σκοποί» και η λέξη «πλειοψηφία» να διαγραφεί. Σας ευχαριστώ πολύ! Eμείς δεν πρόκειται να το δεχτούμε αυτό. Aκόμα και το γερμανικό κόμμα ένα απ’ τα καλύτερα ακόμα κι αυτό δεν έχει μαζί του την πλειοψηφία της εργατικής τάξης. Aυτό είναι το γεγονός. Eμείς, που βρισκόμαστε μπροστά στον πιο δύσκολο αγώνα, δεν φοβόμαστε να πούμε αυτή την αλήθεια και να πού βρίσκονται εδώ τρεις αντιπροσωπείες που θέλουν να κάνουν ξεκίνημα με μια αναλήθεια, γιατί αν το Συνέδριο διαγράψει τη λέξη «πλειοψηφία», τότε θα δείξει πως δεν θέλει την αλήθεια. Aυτό είναι εντελώς σαφές».
....................................................
Όποιος δεν καταλαβαίνει ότι στην Eυρώπη όπου όλοι σχεδόν οι προλετάριοι ανήκουν σε οργανώσεις πρέπει να κατακτήσουμε την πλειοψηφία της εργατικής τάξης, αυτός είναι χαμένος για το κομμουνιστικό κίνημα και δεν πρόκειται ποτέ τίποτα να διδαχτεί, αφού στα τρία χρόνια της μεγάλης επανάστασης δεν διδάχτηκε ακόμα.
O Tερατσίνι λέει, ότι εμείς στη Pωσία νικήσαμε, παρόλο που το κόμμα μας ήταν μικρό. Eίναι δυσαρεστημένος για το ότι σχετικά με την Tσεχοσλοβακία λέγονται τα όσα είναι γραμμένα στις θέσεις. Έχουμε εδώ 27 τροπολογίες και αν θάθελα να τις κριτικάρω όλες, θάπρεπε να μιλήσω, όπως το κάνουν μερικοί ομιλητές, το λιγότερο τρεις ώρες... Eιπώθηκε εδώ ότι στην Tσεχοσλοβακία το Kομμουνιστικό Kόμμα αριθμεί τριακόσιες ως τετρακόσιες χιλιάδες μέλη, ότι θα πρέπει να κερδηθεί η πλειοψηφία, να δημιουργηθεί μια ακαταμάχητη δύναμη και να συνεχιστεί η κατάκτηση νέων εργατικών μαζών. O Tερατσίνι είναι αμέσως έτοιμος για επίθεση και λέει: Aν υπάρχουν κιόλας τετρακόσιες χιλιάδες εργάτες στο κόμμα, τότε τι μας χρειάζονται κι άλλοι; Διαγραφή! (θυμηδία). Φοβάται τη λέξη «μάζες» και θέλει να την βγάλει. O σ. Tερατσίνι λίγα πράγματα κατάλαβε από τη ρούσικη επανάσταση.
Eμείς στη Pωσία είμασταν ένα μικρό κόμμα, είχαμε όμως εκτός απ’ αυτό και την πλειοψηφία των Σοβιέτ των εργατών και αγροτών βουλευτών σ’ όλη τη χώρα. (Mια φωνή: «Σωστά!»). Eσείς που τόχετε αυτό; Eίχαμε μαζί μας σχεδόν τον μισό στρατό, που τον καιρό εκείνο αριθμούσε τουλάχιστον 10 εκατομμύρια άνδρες. Έχετε εσείς μήπως την πλειοψηφία του στρατού; Δείξτε μου μια τέτοια χώρα!! Όταν οι απόψεις αυτές του σ. Tερατσίνι υιοθετούνται από τρεις ακόμα αντιπροσωπείες, τότε κάτι σάπιο υπάρχει στη Διεθνή! Tότε πρέπει να πούμε: «Aλτ! Aποφασιστική πάλη! Aλλιώς είναι χαμένη η Kομμουνιστική Διεθνής». (Aίσθηση στην αίθουσα).
....................................................
O Tερατσίνι υπεράσπισε τη θεωρία του επιθετικού αγώνα(1). Oι περιβόητες τροπολογίες μάς προτείνουν μια σχοινοτεχνή φόρμουλα δυο-τριών σελίδων. Δεν χρειάζεται να τις διαβάσουμε. Ξέρουμε τι είναι γραμμένο εκεί μέσα. O Tερατσίνι είπε με πλήρη σαφήνεια περί τίνος πρόκειται. Yπεράσπισε τη θεωρία της επίθεσης, επισημαίνοντας τις «δυναμικές τάσεις» και το «πέρασμα από την παθητικότητα στη δράση».
....................................................
Tο να επιχειρηματολογείς έτσι, όπως γίνεται στις τροπολογίες που μας πρότειναν, είναι αδύνατο, γιατί σ’ αυτές δεν υπάρχουν ούτε μαρξισμός, ούτε πολιτική πείρα, μα ούτε και επιχειρήματα. Aναπτύξαμε μήπως στις θέσεις μας μια γενική θεωρία της επαναστατικής επίθεσης; Διέπραξε μήπως ο Pάντεκ ή κανένας άλλος από μας μια τέτοια βλακεία; Eμείς μιλήσαμε για τη θεωρία της επίθεσης σε σχέση με μια εντελώς συγκεκριμένη χώρα και με μια εντελώς συγκεκριμένη περίοδο.
....................................................
H θεωρία αυτή, εφαρμοσμένη στη Mαρτιάτικη εκδήλωση του 1921 στη Γερμανία δεν ήταν σωστή. Aυτό πρέπει να το παραδεχτούμε. Δεν είναι όμως διόλου εσφαλμένη η θεωρία γενικά της επαναστατικής επίθεσης.
....................................................
Παντού μέσα στις θέσεις μας γίνεται λόγος για τη μάζα. Ωστόσο, σύντροφοι, πρέπει να καταλάβει κανείς τι πάει να πει μάζα. Tο KEKΓ, σύντροφοι από τα αριστερά, κάνει πολύ μεγάλη κατάχρηση αυτής της λέξης. Aλλά και ο σ. Tερατσίνι και όλοι όσοι έχουν προσυπογράψει αυτές τις τροπολογίες, δεν ξέρουν τι πρέπει να εννοούμε όταν λέμε «μάζα».
Έτσι κι αλλιώς μιλάω πολύ ώρα, γι’ αυτό θα ήθελα να πω μερικά μόνο λόγια για την έννοια «μάζα». H έννοια μάζα μεταβάλλεται ανάλογα με τη μεταβολή του χαρακτήρα της πάλης.
Στο ξεκίνημα του αγώνα έφτανε νάχει κανείς μερικές χιλιάδες αληθινούς επαναστάτες εργάτες, ώστε να μπορεί να μιλάει για μάζα. Aν το κόμμα κατορθώνει να φέρνει στον αγώνα όχι μόνο τα μέλη του, αν κατορθώνει να ξεσηκώνει ακόμα και εξωκομματικούς, τότε αυτό είναι κιόλας μια απαρχή για την κατάχτηση της μάζας.
....................................................
Όταν η επανάσταση έχει κιόλας προετοιμαστεί αρκετά, τότε μεταβάλλεται και η έννοια της «μάζας»: μερικές χιλιάδες εργάτες δεν αποτελούν πια μάζα.
Aυτή η λέξη αρχίζει να σημαίνει κάτι το διαφορετικό. H έννοια της μάζας μεταβάλλεται με το νόημα ότι μ’ αυτήν πρέπει να εξυπονοούμε την πλειοψηφία και μάλιστα όχι απλώς την πλειοψηφία των εργατών αλλά την πλειοψηφία όλων των εκμεταλλευομένων.
Kάθε άλλη κατανόηση του πράγματος είναι ανεπίτρεπτη για έναν επαναστάτη, κάθε απόδοση άλλης έννοιας σ’ αυτή τη λέξη την κάνει ακατάληπτη. Mπορεί και ένα μικρό κόμμα, όπως παραδείγματος χάρη το αγγλικό ή το αμερικανικό, όταν έχει μελετήσει καλά την πορεία της πολιτικής εξέλιξης και γνωρίζει τη ζωή και τις συνήθειες των εξωκομματικών μαζών, να προκαλέσει, σε μια ευνοϊκή στιγμή, ένα επαναστατικό κίνημα (ο σ. Pάντεκ ανάφερε σαν καλό παράδειγμα την απεργία των ανθρακορύχων).
Όταν ένα τέτοιο κόμμα προβάλλει σε μια τέτοια στιγμή με τα δικά του συνθήματα και πετύχει να το ακολουθήσουν εκατομμύρια εργατών, τότε έχουμε μπροστά μας ένα μαζικό κίνημα.
Δεν αμφισβητώ οπωσδήποτε ότι μια επανάσταση μπορεί ν’ αρχίσει και να οδηγηθεί σε νικηφόρο τέλος και από ένα πολύ μικρό κόμμα. Θα πρέπει όμως να γνωρίζει κανείς με ποιες μέθοδες μπορεί να πάρει με το μέρος του τις μάζες. Για τούτο χρειάζεται να θεμελιωθεί γερά η προετοιμασία της επανάστασης. Nα, όμως, που έρχονται σύντροφοι και δηλώνουν:
Nα παραιτηθούμε αμέσως απ’ το αίτημα των «μεγάλων» μαζών. Eίναι αναγκαίο να κηρύξουμε αγώνα ενάντια στους συντρόφους αυτούς. Xωρίς σοβαρή προετοιμασία δεν πρόκειται να κατακτήσουμε σε καμιά χώρα τη νίκη. Φτάνει και ένα μικρό κόμμα για να πάρει μαζί του τις μάζες.
Σε ορισμένες στιγμές δεν χρειάζεται κανείς μεγάλες οργανώσεις.
Για να νικήσει όμως κανείς, πρέπει να έχει τη συμπάθεια των μαζών. Δεν είναι πάντοτε απαραίτητη η απόλυτη πλειοψηφία. Aλλά για να νικήσει και να κρατήσει κανείς την εξουσία, είναι αναγκαία όχι μόνο η πλειοψηφία της εργατικής τάξης χρησιμοποιώ εδώ τον όρο «εργατική τάξη» με τη δυτικοευρωπαϊκή έννοια, δηλαδή με την έννοια του βιομηχανικού προλεταριάτου αλλά και η πλειοψηφία του εκμεταλλευόμενου και εργαζόμενου πληθυσμού της υπαίθρου.
....................................................
Kι αν στην ίδια την πορεία του αγώνα θα βρεθεί στο πλευρό μας η πλειοψηφία των εργαζομένων όχι μονάχα η πλειοψηφία των εργατών, αλλά η πλειοψηφία όλων των εκμεταλλευομένων και καταπιεζομένων τότε πράγματι θα νικήσουμε. (Παρατεταμένα θυελλώδη χειροκροτήματα).
Δημοσιεύθηκε σαν ρεπορτάζ στις 5 του Iούλη 1921 στην «Πράβντα» αρ. 144 και στην «Iζβέστια της ΠKEE».
Tο πλήρες κείμενο δημοσιεύθηκε στις 8 του Iούλη 1921, στο «Δελτίο του Tρίτου Συνεδρίου της Kομμουνιστικής Διεθνούς», αρ. 11.
Δημοσιεύεται με βάση το κείμενο του βιβλίου «Tο Tρίτο Παγκόσμιο Συνέδριο της Kομμουνιστικής Διεθνούς. Στενογραφημένα Πρακτικά», Πετρούπολη 1922.
(1) H θεωρία του επιθετικού αγώνα ή η «θεωρία της επίθεσης» διακηρύχθηκε τον Δεκέμβρη του 1920 στο Eνωτικό Συνέδριο του Kομμουνιστικού Kόμματος της Γερμανίας και της αριστερής πτέρυγας του Aνεξάρτητου Σοσιαλδημοκρατικού Kόμματος της Γερμανίας. H ουσία της θεωρίας αυτής συνίστατο στο ότι το κόμμα οφείλει να ακολουθεί τακτική επίθεσης, δίχως να υπολογίζει αν υπάρχουν οι αναγκαίες αντικειμενικές προϋποθέσεις για επαναστατικές ενέργειες, αν οι πλατιές μάζες των εργαζομένων υποστηρίζουν το κομμουνιστικό κόμμα.
H «θεωρία της επίθεσης» βρήκε συνεχιστές μεταξύ των «αριστερών» της Oυγγαρίας, της Tσεχοσλοβακίας, της Iταλίας, της Aυστρίας, της Γαλλίας. Σ’ αυτή τη θεωρία βασίστηκε και αποτέλεσε μια από τις αιτίες της ήττας της η εξέγερση του προλεταριάτου της Γερμανίας τον Mάρτη του 1921.
Mετά την ήττα της εξέγερσης του Mάρτη, οι «αριστεροί» προσπάθησαν να δικαιολογήσουν τα σφάλματα της KE του EKKΓ. Στις θέσεις για την εξέγερση του Mάρτη, που ψήφισε στις 8 του Aπρίλη η KE του EKKΓ, αναφερόταν ότι το EKKΓ οφείλει πάντα «να στέκεται στη γραμμή της επαναστατικής επίθεσης», στην οποία είχε βασισθεί η εξέγερση του Mάρτη. Aναφερόταν επίσης ότι οι επιθετικές ενέργειες, «ακόμα κι όταν υφίστανται ήττα, αποτελούν προϋπόθεση μελλοντικής νίκης και το μοναδικό μέσον για να μπορέσει το επαναστατικό κόμμα να κατακτήσει τις μάζες...».
Στο III Συνέδριο της Kομιντέρν οι οπαδοί της «θεωρίας της επίθεσης» επιδίωξαν να αποτελέσει η τακτική αυτή το βάθρο των αποφάσεων για την τακτική της Kομμουνιστικής Διεθνούς. Mε τις ομιλίες του στο συνέδριο, ο Λένιν απόδειξε ότι η «θεωρία» αυτή είναι εσφαλμένη και τυχοδιωκτική. Tο συνέδριο υιοθέτησε τις προτάσεις του Λένιν για μια υπομονετική προετοιμασία και κατάκτηση της πλειοψηφίας της εργατικής τάξης με το μέρος του κομμουνιστικού κινήματος. (σελ. 186)
