Η ανάδειξη πρυτάνεων στα ΑΕΙ και προέδρων στα ΤΕΙ, με τη συμμετοχή φοιτητών και σπουδαστών, δεν έχει μακρά ιστορία. Ο Ευριπίδης Στυλιανίδης, άλλοτε υπουργός Παιδείας της ΝΔ, είχε επιχειρήσει να επιβάλει τη σχετική εκλογική διαδικασία στα δημόσια τριτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας, χωρίς επιτυχία. Μα μέχρι και σήμερα το μέτρο δεν έχει κερδίσει καμία ηθική νομιμοποίηση στα μάτια του φοιτητικού κόσμου·παραμένει ένα κενό γράμμα του νόμου, ένα «πουκάμισο αδειανό», παρά τις μεθοδευμένες, επίμονες και αλληλοσυμπληρούμενες προσπάθειες των εναλλασσόμενων κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ και ΝΔ.
Οι πρυτανικές εκλογές δεν διενεργούνται ταυτόχρονα σε όλα τα ΑΕΙ, ούτε και εκλογές προέδρων στα ΤΕΙ. Μετά τη διεξαγωγή των φοιτητικών και σπουδαστικών εκλογών της 20ης Μάη, κάποιες από τις πανεπιστημιακές τουλάχιστον σχολές προγραμματίζουν και τη διενέργεια πρυτανικών εκλογών. Εν όψει του ζητήματος αυτού, η Πορεία εκθέτει τις απόψεις της για τις «πρυτανικές εκλογές».
Το χρονικό μιας στρεβλής κατανόησης του προβλήματος
Όταν, πριν λίγα χρόνια, είχε πραγματοποιηθεί η πρώτη απόπειρα διενέργειας πρυτανικών εκλογών, πολλές από τις παρατάξεις και πολλά από τα σχήματα των σχολών είχαν περιέλθει σε μεγάλη σύγχυση: τους ξεγελούσε η επίφαση της δημοκρατικότητας του νέου μέτρου, δηλαδή η χορηγούμενη δυνατότητα στους φοιτητές και τους σπουδαστές να αναδείξουν απευθείας τους πρυτάνεις και τους προέδρους τους. Μήπως η κυβέρνηση της ΝΔ ήθελε να κάνει κάποιο «δώρο» στους φοιτητές, προκειμένου να μετριάσει τις αρνητικές εντυπώσεις από τον καταφανώς αντι-εκπαιδευτικό «νόμο-πλαίσιο»; Μήπως μέσα στο κουτί της Πανδώρας, στον κακόφημο νόμο-πλαίσιο, κρυβόταν τελικά μία θετική διάταξη για τους φοιτητές; Η παράταξη της ΔΑΠ, η οποία εξάλλου είχε αποδεχτεί όλο το αντι-εκπαιδευτικό πακέτο αδιαμαρτύρητα, στήριξε αναφανδόν τη ρύθμιση που αφορούσε στη διεξαγωγή πρυτανικών εκλογών, διατρανώνοντας ότι πρόκειται για μια μεγάλη κατάκτηση των φοιτητών.
Η τότε αντιπολίτευση του ΠΑΣΟΚ χαιρέτισε το μέτρο. Υπέρ των πρυτανικών εκλογών είχε τοποθετηθεί και ο τότε γραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ, Γ. Ραγκούσης, ο οποίος δήλωνε: «Η κάλπη είναι ιερό πράγμα και για να μπουν κάλπες στα Πανεπιστήμια, αγωνίστηκαν, για να μην πω μάτωσαν, γενιές και γενιές». Η ίδια η ΠΑΣΠ βρέθηκε σε αμηχανία, και από σχολή σε σχολή παρουσίαζε διαφορετικό πρόσωπο. Έτσι είδαμε την ΠΑΣΠ του Πανεπιστημίου Κρήτης να παίρνει απόφαση για αποχή από τις πρυτανικές εκλογές, ενώ αλλού αποφάσιζε την ενεργή συμμετοχή της σ’ αυτές. Οι προτάσεις και τα πλαίσια δράσης που κατατέθηκαν από την ΠΑΣΠ για να μη πραγματοποιηθούν καταλήψεις και να μη κλείσουν οι σχολές, υπερψηφίστηκαν σε ορισμένες σχολές από τους ψηφοφόρους της ..ΔΑΠ.
Η ΠΚΣ, για άλλη μια φορά μέσω του Ριζοσπάστη, κάλεσε μεν σε αποχή από τις πρυτανικές εκλογές, με απελπιστικά άστοχα επιχειρήματα δε: «Ας σκεφτούμε ότι ο εκάστοτε πρύτανης εκλέγεται πλέον από ένα θολό, απρόσωπο και συγκεχυμένο εκλογικό σώμα, άρα δεν έχει να δώσει λόγο πουθενά.» Φανταστικό επιχείρημα. Πρόκειται πάντως για το ίδιο σώμα που ψηφίζει τις φοιτητικές παρατάξεις. Άρα κι αυτές δεν χρειάζεται να λογοδοτούν πουθενά;
Η σύνταξη της εφημερίδας του ΚΚΕ αδυνατούσε να κατανοήσει ότι πίσω από τη δημοκρατική επίφαση της «αμεσοδημοκρατίας» και της καθολικής ψηφοφορίας των φοιτητών (και όχι δια αντιπροσώπων, όπως γινόταν προηγουμένως) για την ανάδειξη πρυτάνεων, κρύβεται ο βασικός κίνδυνος, η πρόθεση του υπουργείου και της κυβέρνησης να απαξιώσει το ρόλο των Φοιτητικών Συλλόγων, να παρακάμψει τις ανεξάρτητες λειτουργίες του φοιτητικού κινήματος και να υποσκάψει το πεδίο δράσης των φοιτητικών παρατάξεων. Και βέβαια, καημός του Ριζοσπάστη, η ..απλή αναλογική: «Αν στα παραπάνω συνυπολογίσουμε ότι οι εκλογές για πρυτάνεις και προέδρους γίνονται με πλειοψηφικό σύστημα και όχι με απλή αναλογική, εκλέγονται διοικήσεις και όχι όργανα αντιπροσωπευτικά, γίνεται κατανοητό ότι η καθολική ψηφοφορία των φοιτητών δεν καταγράφει συσχετισμούς, απλά νομιμοποιεί την εκάστοτε διοίκηση.»
Και η ΑΡΕΝ κάλεσε σε αποχή από τις πρυτανικές εκλογές, χωρίς να πολύ-καταλαβαίνει το γιατί. Αξίζει να θυμηθούμε καταρχήν ότι η Πολιτική Γραμματεία του ΣΥΝ ανακοίνωνε, για το θέμα των πρυτανικών εκλογών, ότι: «Η καθολική ψηφοφορία αποτελεί πάγιο δημοκρατικό αίτημα της δικής μας Αριστεράς..». Το ίδιο σκεπτικό εξέφρασε και μερίδα καθηγητών προσκείμενη στον ΣΥΝ, αναγνωρίζοντας στο θεσμό της καθολικής ψηφοφορίας των φοιτητών, το απόγειο της δημοκρατίας. Μα και η Νεολαία ΣΥΝ, αν θα εξέταζε το ζήτημα το πρυτανικών εκλογών αυτοτελώς, ήταν έτοιμη να το χειροκροτήσει. Αναγκάστηκε να το αποδοκιμάσει γιατί αυτό ..ήταν ενταγμένο στον αντιδραστικό νόμο-πλαίσιο: «δεν αντιλαμβανόμαστε σε τι μπορούν να εξυπηρετήσουν οι εκλογές αυτές ακόμα και αν θεωρήσουμε ότι θα διεξαχθούν με τον πλέον δημοκρατικό τρόπο, τη στιγμή που διακυβεύεται η αυτονομία και η ακαδημαϊκή αυτοτέλεια των Ιδρυμάτων.» Αν ο Στυλιανίδης κατέθετε σχέδιο για πρυτανικές εκλογές σε χρονική περίοδο ανεξάρτητη με εκείνη του νόμου-πλαίσιο, οι νέοι του ΣΥΝ θα υπερθεμάτιζαν.
Θιασώτης των «αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών», για μια στιγμή η ΕΑΑΚ σάστισε με την πρόταση του υπουργείου για καθολική συμμετοχή των φοιτητών στις πρυτανικές εκλογές. Αν τυχόν οι πρυτάνεις και οι πρόεδροι των ΤΕΙ ήταν ..«άμεσα ανακλητοί», ποιος ξέρει σε ποια απόφαση θα κατέληγε η ΕΑΑΚ! Τελικά όμως πρυτάνευσε η αγάπη των κινήσεων αυτών προς τις δυναμικές και θεαματικές ενέργειες (οι οποίες δεν αποτελούν τίποτα περισσότερο από την επιβεβαίωση της αδυναμίας του φοιτητικού κινήματος και της ίδιας της ΕΑΑΚ βέβαια). Στα πλαίσια αυτά, λοιπόν, είδαμε τις δυνάμεις της ΕΑΑΚ του Πολυτεχνείου να δίνουν αγωνιστικό ραντεβού για να ..κλέψουν τις κάλπες στα ΤΕΙ Αθήνας και Πειραιά. Να λοιπόν που είναι δυνατή η ..εξαγωγή επανάστασης!
Η στρεβλή αντίληψη των δυνάμεων της ΕΑΑΚ, που βλέπει έναν αγώνα δίχως αύριο («επανάσταση τώρα») και μια μάχη που πρέπει να εκβιαστεί, να κερδηθεί άμεσα με κάθε τίμημα, στην καλύτερη περίπτωση, μόνο βραχυπρόθεσμα «οφέλη» έχει να προσφέρει στον φοιτητικό κόσμο. Μια σειρά από εξτρεμιστικές πρακτικές που υιοθετούνται από τις δυνάμεις αυτές, συκοφαντούν το φοιτητικό κίνημα (το οποίο θα κατηγορηθεί για αντιδημοκρατικές ενέργειες), φέρνουν τις συντηρητικές παρατάξεις και τους ψηφοφόρους τους στη θέση του «αδικημένου» (οι οποίοι απλά θέλησαν να ασκήσουν το εκλογικό τους δικαίωμα), και διαπαιδαγωγούν σε λάθος κατεύθυνση αρκετούς νέους ανθρώπους με γνήσια αγωνιστική διάθεση (οι οποίοι ασκούνται στην υπερεπαναστατική φρασεολογία και στον αγωνιστικό τσαμπουκά, χάνουν όμως το ζητούμενο -την κατανόηση της ανάγκης για υπομονετική δουλειά).
Οι συγκρούσεις που διεξήχθησαν στους χώρους των ΤΕΙ μεταξύ «μπράβων» (προσκεκλημένων της ΔΑΠ για να ..φυλάξουν τις κάλπες) και φοιτητών αντιτιθέμενων στις πρυτανικές εκλογές (οι οποίοι παράλληλα είχαν πρόθεση να κλέψουν τις κάλπες) δεν τιμούν με κανένα τρόπο το φοιτητικό κίνημα, αλλά, αντίθετα, υποσκάπτουν τις υπάρχουσες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη ενός μαζικού, συλλογικού, δημοκρατικού αγώνα.
Το βαθύτερο πρόβλημα
Η διαδικασία των πρυτανικών εκλογών έρχεται να δώσει την ψευδαίσθηση στους φοιτητές ότι έχουν λόγο, και μάλιστα άμεσο, στην ανάδειξη των πρυτάνεων που θα διοικήσουν τις σχολές. Ο λόγος βέβαια αυτός καταρχήν είναι μειοψηφικός (υπολογίζεται κατά 40% η ψήφος των φοιτητών), δηλαδή οι λοιποί καθηγητές και διοικητικό προσωπικό μπορούν, αν συμπράξουν, να εκλέξουν μόνοι τους ηγεσία στις Σχολές.
Όπως και να ’χει, οι φοιτητές μπαίνουν στην παγίδα να ψηφίσουν κάποιον από τους προσφερόμενους «διοικητές», να γίνουν μέτοχοι στην εγκαθίδρυση της όποιας πανεπιστημιακής εξουσίας (και, μάλιστα, έχοντας συχνά να επιλέξουν ανάμεσα στον «αντιδραστικό» και στον «αντιδραστικότερο»), να δηλώσουν το δικό τους «παρών» στην «συνδιοίκηση» και «συνδιαχείριση» των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.
Ωστόσο η ουσία του προβλήματος δεν κρύβεται στο στημένο αυτό εκλογικό παιχνίδι. Το κάλεσμα προς τη φοιτητιώσα και σπουδάζουσα νεολαία να αναδείξει άμεσα τους πρυτάνεις στα ΑΕΙ και του Προέδρους τμημάτων στα ΤΕΙ, υποβάλλει την άποψη ότι οι φοιτητές και οι σπουδαστές, ως άτομα, ως μονάδες, πέρα και ανεξάρτητα από τα συνδικαλιστικά και συλλογικά τους όργανα, μπορούν να ρυθμίζουν τα εκπαιδευτικά και διοικητικά θέματα στις σχολές τους. Το μοντέλο των βρετανικών κολεγίων, στα οποία δεν υφίστανται φοιτητικές παρατάξεις, ο θρίαμβος της α-πολίτικης νοοτροπίας, του ατομισμού, η αδρανοποίηση του συνδικαλισμού και, πολύ περισσότερο, της ενεργητικής πολιτικοποίησης, αυτή είναι ο λανθάνουσα διδασκαλία των πρυτανικών εκλογών.
Σήμερα
Η Πορεία καλεί όλους τους φοιτητές και τους σπουδαστές σε μαζική αποχή από τις πρυτανικές εκλογές, με πρόθεση την κατάργηση της εκλογικής αυτής διαδικασίας στην πράξη.
Η ενεργητική προπαγάνδιση της αποχής και η αποκάλυψη του πραγματικού προβλήματος, θα κρίνουν σε σημαντικό βαθμό την επιδιωκόμενη από-νομιμοποίηση των πρυτανικών εκλογών. Πρέπει όμως ταυτόχρονα ο φοιτητικός και σπουδαστικός κόσμος να αποδοκιμάσει ενέργειες που σημειώθηκαν στο παρελθόν, όπως οι κλοπές ή πυρπολήσεις καλπών, οι οποίες εκθέτουν και ζημιώνουν το φοιτητικό-σπουδαστικό κίνημα. Ένα μαζικό, οργανωμένο και αφυπνισμένο κίνημα, δεν έχει ανάγκη από θεαματικές και εντυπωσιοθηρικές ενέργειες για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς του και να προασπίσει τα πραγματικά συμφέροντά του. Η πάλη για τα συγκεκριμένα εκπαιδευτικά ζητήματα περνά μέσα από την ανάπτυξη των δημοκρατικών διαδικασιών και την καταγγελία των πρακτικών εκείνων που δυσφημούν τους αγώνες των φοιτητών και των σπουδαστών.