Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό Πορεία, τεύχος 53, που κυκλοφορεί
Δεν «χάλασε η φάση», δεν την σκότωσε επειδή «την αγαπούσε», ούτε επειδή «έτσι καθαρίζουν τις δουλειές τους οι Μανιάτες», αλλά επειδή ήταν γυναικά
Οι γυναικοκτονίες είναι κοινωνικό φαινόμενο, είναι γέννημα θρέμμα των εκμεταλλευτικών σχέσεων παραγωγής. Είναι γέννημα θρέμμα ενός συστήματος που έχει ως βάση του την εκμετάλλευση του ανθρώπου από άνθρωπο. Η έμφυλη βία είναι αποτέλεσμα της διαίρεσης της κοινωνίας σε τάξεις και μας συνοδεύει σε κάθε εκμεταλλευτική κοινωνία. Σ’ όλο τον πλανήτη η αδυσώπητη ανάγκη των μεγαλοκαπιταλιστών για αύξηση των κερδών τους υποτάσσει τα πιο αδύναμα κομμάτια του πληθυσμού (γυναίκες, παιδιά, μετανάστες) στη μέγιστη δυνατή εκμετάλλευση. Το καπιταλιστικό σύστημα χρησιμοποιεί στη δομική (μόνιμη) ανεργία και τις γυναίκες σαν “εφεδρικό στρατό” φτηνών εργατικών χεριών, για να ρίξει το μεροκάματο και το μισθό, όπως ακριβώς κάνει με τις στρατιές των μεταναστών. Έτσι, παρά την τυπική ισότητα που καθιέρωσαν τα δυτικά αστικά καθεστώτα, οι γυναίκες -εργαζόμενες ή άνεργες- παραμένουν ένα από τα πιο εκμεταλλευόμενα τμήματα του λαού.
Ο Ένγκελς (Η Καταγωγή Οικογένειας της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους) υποστήριξε ότι οι οικογενειακές σχέσεις εξαρτώνται από την εξάπλωση των σχέσεων ιδιοκτησίας. Τούτο σημαίνει ότι η οικογένεια διαρθρώνεται, εξελίσσεται και παρακολουθεί στο ιστορικό προτσές τις σχέσεις ιδιοκτησίας και παραγωγής. Δεν ήταν αναλλοίωτη και δεν ήταν πάντα έτσι. Για παράδειγμα, στην αρχαιότητα οι δούλοι ήταν τμήμα της οικογένειας και η σημερινή μονογαμική (νομικά) οικογένεια δε συναντάται σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Η ίδια η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο γεννιέται έξω από το οικογενειακό πλαίσιο, αλλά εμφιλοχωρεί και σ’ αυτό. Η εργατική δύναμη αναπαράγεται κύρια στους χώρους δουλειάς αλλά η συναισθηματοπνευματική και κοινωνική αναπαραγωγή δε μένει έξω από την οικογένεια. Για παράδειγμα, η τυποποίηση των ρόλων (γυναίκα = κατώτερο ον) βρίσκει έδαφος για να αναπαραχθεί στο οικογενειακό περιβάλλον, όσο και αν τα τελευταία χρόνια υπήρξε τάση υποχώρησης των μειωτικών αντιλήψεων για τις γυναίκες ή τα παιδιά σε σύγκριση με τον άντρα-αφέντη. Σημειώνουμε για ιστορικούς λόγους ότι στους Ναπολεόντειους κώδικες γράφονταν: «Η γυναίκα δίνεται στον άντρα για να του κάνει παιδιά. Είναι λοιπόν ιδιοκτησία του όπως το φρουτόδεντρο ανήκει στον ιδιοκτήτη του κήπου». Η αληθινή απελευθέρωση της οικογένειας και της γυναίκας είναι αξεχώριστη από την πάλη για δημοκρατία και σοσιαλισμό. Αν σήμερα (ακόμα) υπάρχει μια ιδεολογία κατωτερότητας για τη γυναίκα και αν οξύνονται όλες οι έμφυλες σχέσεις στην οικογένεια με κορυφή την ενδοοικογενειακή βία, αυτό συμβαίνει γιατί υποχώρησαν οι σοσιαλιστικές ιδέες και το «γυναικείο κίνημα» τρέφεται από τα σαπρόφυτα του αστικού βάλτου.
Τα αποτελέσματα της καπιταλιστικής κρίσης (ανεργία, υπερεκμετάλλευση, σκουπιδοπολιτισμός, περιθωριοποίηση) χτυπούν στην καρδιά το γυναικείο κομμάτι της κοινωνίας ως πιο αδύναμο, πιο ευάλωτο και πιο εξαρτημένο. Δεν εξισώνουμε σε καμία περίπτωση τις μεγαλοαστές με τις προλετάρισσες. Το Κολωνάκι με τη Δραπετσώνα. Δεν βιώνουν με τον ίδιο τρόπο την καταπίεση. Μια γυναίκα από φτωχότερη περιοχή βιώνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό την ταξική καταπίεση. Κι αυτό γιατί κάθε πρωί πρέπει να πάει για το μεροκάματο, με τα ελάχιστα εργασιακά δικαιώματα που της απομένουν, να μεριμνήσει για την οικογένεια και το νοικοκυριό της, να βρει χρόνο για τον εαυτό της και να είναι ταυτόχρονα περιποιημένη για τον άντρα της, όπως επιτάσσουν τα κυρίαρχα κοινωνικά πρότυπα. Η έμφυλη καταπίεση δεν είναι ξέχωρη από την ταξική για αυτό και η γυναίκα στο Κολωνάκι δεν την βιώνει στον ίδιο βαθμό.
Η στάση της πολιτείας και των ΜΜΕ
Για την Πολιτεία και την Αστυνομία, ο ορισμός της γυναικοκτονίας ως αδίκημα, δεν είναι καν αναγνωρισμένος. Μην ξεχνάμε άλλωστε πως πολλά από τα θύματα είχαν απευθυνθεί στην Αστυνομία η οποία όχι απλώς δεν ενήργησε, αλλά σε πολλές περιπτώσεις έστειλε ξανά τις γυναίκες αυτές πίσω στους μετέπειτα δολοφόνους τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η γυναικοκτονία στην Δάφνη, στην περίπτωση της οποίας η γυναίκα είχε καταγγείλει ενδοοικογενειακή βία και η αστυνομία αγνόησε εντελώς το περιστατικό.
Ακόμα πιο εξοργιστικές είναι δηλώσεις όπως αυτές του συνδικαλιστή εκπροσώπου της ΕΛ.ΑΣ., Μπαλάσκα, ο οποίος έσπευσε μετά τη δολοφονία στα Γλυκά Νερά και την ομολογία του Αναγνωστόπουλου να δώσει συμβουλές για γυναικοκτόνους: «Εάν ειδοποιούσε εξαρχής την αστυνομία και επικαλούνταν "βρασμό ψυχής" και "πρότερο έντιμο βίο", ο δολοφόνος της Κάρολαϊν θα πήγαινε πέντε-έξι χρόνια φυλακή».
Από την άλλη, η κυρίαρχη πολιτιστική (υπό)κουλτούρα του Big Brother, Bachelor και των πρωϊνάδικων υποβαθμίζει τη γυναίκα, καταβαραθρώνει την προσωπικότητα και την αξιοπρέπειά της και την παρουσιάζει ως αντικείμενο εκμετάλλευσης, πάντα διαθέσιμη στις ορέξεις του συζύγου – φίλου της.
Τα ίδια τα ΜΜΕ λειτούργησαν σε πολλές περιπτώσεις ως πλυντήριο των γυναικοκτονιών. Αναφέρονταν στον δολοφόνο των Γλυκών Νερών με μια πραγματικά εξοργιστική οικειότητα «ο Μπάμπης», ο πιλότος, ο άντρας της διπλανής πόρτας, τα πρωϊνάδικα τον αποκαλούσαν σε καθημερινή βάση όμορφο, μορφωμένο και επιτυχημένο, έκαναν ρεπορτάζ με μαρτυρίες γειτόνων και φίλων να λένε για το πόσο ευτυχισμένοι ήταν, πόσο τυχερή ήταν η Κάρολαϊν που είχε έναν τέτοιο άντρα στο πλευρό της. Ακόμα και όταν αποκαλύφθηκε ότι αυτός την δολοφόνησε δεν σταμάτησαν να τον αποκαλούν έτσι, ενώ ταυτόχρονα διέρρευσαν όλα τα προσωπικά της δεδομένα, όπως ήταν το προσωπικό της ημερολόγιο, χτίστηκε πάνω στο όνομά της, στο σώμα της και στην ψυχή της ένα παιχνίδι εντυπώσεων σε όφελος του γυναικοκτόνου. Είναι προβληματικό ότι ακόμα και σήμερα, 5 μήνες μετά, κυκλοφορούν φωτογραφίες από τον γάμο τους ή τις διακοπές τους που φαίνονται «ευτυχισμένοι» με καθαρά κουτσομπολίστικο χαρακτήρα που προσβάλλει την μνήμη του θύματος. Μετά την γυναικοκτονία στην Φολέγανδρο τα ΝΕΑ έγραψαν: «Ποια δεν έχει ακούσει πάνω στον τσακωμό φράσεις όπως “θα σε πετάξω από το παράθυρο” ή “αν σου χώσω καμία…”; Κάπως έτσι και η 26χρονη καυγάδιζε με τον φίλο της στο αυτοκίνητο επειδή χάθηκαν και πάνω στη ένταση της στιγμής, αυτός έχασε τον έλεγχο και το αυτοκίνητο κατέληξε στα βράχια. Προφανώς θυμωμένη, η κοπέλα βγήκε έξω από το αυτοκίνητο και τότε ο 30χρονος έκανε αυτό που έχει περάσει από το μυαλό πολλών ανδρών: την έσπρωξε από τα βράχια…».
Η στάση ορισμένων φεμινιστικών κινημάτων
Απέναντι στη βία και την εκμετάλλευση που δέχονται οι γυναίκες στέκει σε πολλές περιπτώσεις ο αστικός φεμινισμός, ο οποίος στο όνομα μίας ρητορικής θεωρεί ότι η «έμφυλη βία» είναι αποτέλεσμα της πατριαρχίας και του ανδροκρατισμού και όχι παράγωγο κοινωνικών σχέσεων. Μ’ αυτό τον τρόπο αποκόβει από το κίνημα ένα σημαντικότατο τμήμα του και στερεί από τις λαϊκές δυνάμεις το «μισό του ουρανού», δηλαδή τον γυναικείο πληθυσμό. Έτσι, μετακινεί τη γραμμή αντιπαράθεσης από το δίπολο εκμεταλλευτές-εκμεταλλευόμενοι στο τριτεύον πεδίο άνδρας-γυναίκα και αντικειμενικά παίζει το χαρτί των αντιδραστικών. Από αυτήν την άποψη, όσο και αν ήταν θετική η συμβολή του κινήματος «me too» στην αποκάλυψη πολλών περιστατικών βιασμού και έμφυλης βίας, ο ρόλος τους παραμένει στα στενά αστικά πλαίσια και αντικειμενικά δεν μπορεί να αποκαλύψει και να αντιπαλέψει τις βαθύτερες αιτίες των κοινωνικών αυτών φαινομένων.
Το ίδιο ακριβώς κάνει και ο ποικιλώνυμος αναρχισμός, ο οποίος ανακαλύπτει το πρόβλημα στο πρόσωπο κάθε βιαστή και θεωρεί πως η αυτοδικία θα λύσει αυτό το πρόβλημα. Όμως η ρίζα του ζητήματος δεν αρχίζει και τελειώνει εκεί, αλλά στο ευρύτερο εκμεταλλευτικό σύστημα.
Αναστασία
