Λίγους μήνες πριν, σχεδόν κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει τις πολιτικές εξελίξεις και τις μαζικές κινητοποιήσεις σε τρεις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο πρόεδρός της Χιλής, Σεμπαστιάν Πινέρα, μόλις λίγες βδομάδες πριν το ξέσπασμα των μαζικότερων διαδηλώσεων από την αποκατάσταση της δημοκρατίας το 1990, δήλωνε ότι η χώρα του αποτελεί «όαση» σε σύγκριση με τις αναταραχές και την οικονομική ζωή των υπόλοιπων κρατών της Νότιας Αμερικής. Φυσικά, όποιος διαβάζει «πίσω από τις γραμμές» και εις βάθος την κοινωνική και πολιτική ζωή, κατανοεί ότι οι πολυπληθείς και πολύνεκρες κινητοποιήσεις που έχουν πάρει χαρακτήρα λαϊκής εξέγερσης στις τρεις παραπάνω χώρες δεν είναι «κεραυνός εν αιθρία» ούτε ασύνδετες με τα τεκταινόμενα στην υπόλοιπη ήπειρο που έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την παρέμβαση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Αυτό που στην ουσία αμφισβητείται είναι ολόκληρο το νεοφιλελεύθερο οικονομικό μοντέλο που επέβαλλαν οι ΗΠΑ στην περιοχή από τη δεκαετία του ’80, καθώς και όλες οι δεξιές κυβερνήσεις που υποστηρίζονται από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό. Ο λαϊκός παράγοντας όχι μονάχα σημείωσε νίκες, αλλά φαίνεται πως η προσπάθεια του συστήματος να διοχετεύσει την λαϊκή οργή σε ακίνδυνες ατραπούς δεν θα είναι εύκολη, δημιουργώντας μία μελλοντική αγωνιστική παρακαταθήκη.
Ονδούρα
Στα μέσα του Οκτώβρη χιλιάδες διαδηλωτές βγήκαν στο δρόμο της πρωτεύουσας Τεγκουσικάλπα ζητώντας την παραίτηση του προέδρου Juan Orlando Hernández, καθώς δικαστήριο της Νέας Υόρκης κατηγορεί τον αδερφό του και αρκετά μέλη της κυβέρνησης για διασυνδέσεις με τα καρτέλ ναρκωτικών. Είχαν προηγηθεί εκτεταμένες συγκρούσεις με την αστυνομία στις 15 του Σεπτέμβρη κατά τον εορτασμό της 198ης επετείου από την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της χώρας, ενώ το καλοκαίρι κατά τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων στον τομέα της Υγείας και της Παιδείας και των φοιτητών υπήρξαν τρεις νεκροί. Για την ιστορία αξίζει να σημειώσουμε ότι η Ονδούρα είναι ένα καζάνι που βράζει από την επιβολή των νεοφιλελεύθερων μέτρων της κυβέρνησης, καθώς η κυβέρνηση Ερνάντες υπονομεύει το δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας και της υγείας, ανοίγει τον δρόμο για μαζικές απολύσεις, έχουν ιδιωτικοποιηθεί λιμάνια, αεροδρόμια, αυτοκινητόδρομοι, το 40% των πολιτών είναι άπορο και το 20% του ΑΕΠ εξαρτάται από τα εμβάσματα των μεταναστών. Ο Ερνάντες είναι το αγαπημένο παιδί των ΗΠΑ, καθώς το Ιούνη του 2009 πήρε την εξουσία με στρατιωτικό πραξικόπημα από τον νόμιμο εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας Μανουέλ Σελάγια. Ο τελευταίος ήταν ένας μετριοπαθής αστός πολιτικός, μέλος του Φιλελεύθερου Κόμματος, η πρόθεση του όμως για φιλολαϊκές μεταρρυθμίσεις και οι καλές σχέσεις με τον Ούγκο Τσάβες τον έβαλαν στο στόχαστρο των ΗΠΑ.
Εκουαδόρ (Ισημερινός)
Στις αρχές του Οκτώβρη η κυβέρνηση του Λένιν Μορένο ανακοίνωσε μια σειρά αντιλαϊκών και αντεργατικών μέτρων ως προαπαιτουμένων για μπορέσει να δανειστεί εκ νέου από το ΔΝΤ. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι φαίνεται πως ήταν η κατάργηση της επιδότησης στα καύσιμα που αύξησε την τιμή της βενζίνης κατά 100% συμπαρασύροντας και πολλά είδη πρώτης ανάγκης (διάταγμα 883). Ακολούθησε παλλαϊκός ξεσηκωμός με τα πιο μαχητικά τμήματα να είναι η νεολαία και οι ιθαγενείς. Ο Μορένο κήρυξε την χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, επέβαλε στρατιωτικό νόμο και μετέφερε την έδρα της κυβέρνησης από το Κίτο στη Γουαγιακίλ. Στις συγκρούσεις με την αστυνομία από τις 3 Οκτωβρίου 7 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 1.340 τραυματίστηκαν και 1.152 προσήχθησαν ή συνελήφθησαν. Στην πρωτεύουσα στήθηκαν οδοφράγματα, οι δημόσιες υπηρεσίες και γενικότερα η οικονομική ζωή της χώρας παρέλυσε από παρατεταμένες απεργίες, κατελήφθη το κοινοβούλιο προσωρινά από διαδηλωτές, πυρπολήθηκαν κτήρια, όπως μία υπηρεσία του υπουργείου Οικονομικών και ο τηλεοπτικός σταθμός Teleamazonas. Παρά τον βαρύ φόρο αίματος ο λαός του Εκουαδόρ δεν υποχώρησε με αποτέλεσμα στις 13 του Οκτώβρη η κυβέρνηση να ανακοινώσει την αναστολή της εφαρμογής των μέτρων. Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Λένιν Μορένο προέρχεται από το πολιτικό στρατόπεδο του πρώην προέδρου Ραφαέλ Κορρέα που αναδείχτηκε στο αξίωμα αυτό το 2007. Ο Κορέα ήταν ένας από τους προοδευτικούς ηγέτες των χωρών της Λατινικής Αμερικής που δεν ήρθε σε οριστική ρήξη με την αστική τάξη της χώρας του και τον ιμπεριαλισμό με αποτέλεσμα να εφαρμόσει αντιλαϊκά μέτρα και να χάσει την λαϊκή υποστήριξη.
Χιλή
Μια φαινομενικά ασήμαντη αφορμή, η μικρή αύξηση της τιμής των εισιτηρίων του μετρό, οδήγησε από τις 6 του Οκτώβρη εκατομμύρια ανθρώπους στο Σαντιάγο και σε άλλες πόλεις της χώρας σε παρατεταμένες κινητοποιήσεις κατά τις οποίες 18 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους.Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και σωματεία καταγγέλλουν την ωμή βία από τις δυνάμεις καταστολής, χιλιάδες συλλήψεις, οργανωμένα βασανιστήρια στα αστυνομικά τμήματα, κακοποιήσεις και βιασμούς. Κι ενώ τη μία στιγμή ο Χιλιανός πρόεδρος Σεμπαστιάν Πινέρα χαρακτήριζε τον λαό ως εχθρό, κήρυττε στρατιωτικό νόμο και αναζητούσε ξένο δάκτυλο, δείχνοντας την Βενεζουέλα, για την λαϊκή εξέγερση, την αμέσως επόμενη σε δημόσιο διάγγελμα ζητούσε συγγνώμη και ανακοίνωνε την αναστολή των αντιλαϊκών μέτρων, φιλολαϊκές παροχές και ανασχηματισμό της κυβέρνησης για να κατευνάσει την οργή των πολιτών. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι η Χιλή αποτελεί το πρώτο κράτος στον κόσμο που εφαρμόστηκε το νεοφιλελεύθερο δόγμα της σχολής του Σικάγο από την δεκαετία του ’70 όταν την χώρα κυβερνούσε ο δικτάτορας Πινοσέτ. Οι υπηρεσίες υγείας, παιδείας και κοινωνικής πρόνοιας έχουν ιδιωτικοποιηθεί και ενώ οι τιμές των αγαθών είναι υψηλές, οι μισθοί των εργαζομένων και οι συντάξεις έχουν συμπιεστεί από διαδοχικά προγράμματα λιτότητας. Το ρεύμα και το νερό έχει περάσει σε ιδιώτες. Η κοινωνική ανισότητα είναι διευρυμένη με την Χιλή να βρίσκεται στην 15η θέση στον παγκόσμιο δείχτη και τα νοικοκυριά της χώρας καταχρεωμένα στις τράπεζες, καθώς τα χρέη αγγίζουν το 48% του ΑΕΠ. Αξίζει να αναφέρουμε ως παράδειγμα ότι το κόστος των σπουδών το αναλαμβάνουν οι οικογένειες και κυρίως οι φοιτητές με δάνειο το οποίο καλούνται να αποπληρώσουν όταν βγουν στην αγορά εργασίας, ενώ στο Σύνταγμα της χώρας υπάρχουν ακόμη διατάξεις από την εποχή της δικτατορίας.
Συμπεράσματα
Πρώτον: Τα πιο μαχητικά κομμάτια του λαού ήταν η νεολαία και οι ιθαγενείς επιβεβαιώνοντας τον κανόνα που θέλει τους νέους ανθρώπους να είναι φορείς ιδεών αμφισβήτησης και αλλαγής και τους ιθαγενείς να συνδυάζουν χαρακτηριστικά ταξικής και φυλετικής καταπίεσης που κρατούν από την εποχή της αποικιοκρατίας.
Δεύτερον: Απέναντι στα έκτροπα που λαμβάνουν χώρα στη Χιλή, το Εκουαδόρ, την Ονδούρα ή αλλού οι ΗΠΑ, η Ε.Ε., η ελληνική κυβέρνηση και τα αστικά ΜΜΕ τηρούν σιωπή ιχθύος. Αντιθέτως, αν αυτά συνέβαιναν στη Βενεζουέλα, θα είχαν αποτελέσει αφορμή καταγγελιών για τον δικτάτορα Μαδούρο, κυρώσεων και κάθε είδους παρεμβάσεων.
Τρίτον: Απέναντι στα μέτρα του ΔΝΤ και των ντόπιων κυβερνήσεων αναπτύχθηκε το πιο πλατύ παλλαϊκό μέτωπο. Δεν ήταν απαραίτητη κάποια συμφωνία για εθνικοποίηση των τραπεζών, για εργατικό έλεγχο των επιχειρήσεων ή κάποιο άλλο αίτημα μεταβατικού προγράμματος. Αντιθέτως, ο αγώνας ενάντια στα συγκεκριμένα μέτρα είναι αυτός που αναμφίβολα πολιτικοποιεί και αφυπνίζει συνειδήσεις.
Επίσης, η πρακτική της ενότητας απέναντι στα συγκεκριμένα μέτρα και η συσπείρωση του λαού και στα τριτοβάθμια συνδικαλιστικά όργανα, είναι αντίθετη με όσα εφαρμόζει το ΚΚΕ, και άλλοι, στη χώρα μας, με τις ξεχωριστές συγκεντρώσεις - διαδηλώσεις, την απόρριψη των τριτοβάθμιων συνδικαλιστικών οργάνων. Καταρρέει μπροστά στα μάτια μας η τροτσκιστική άποψη που λανσάρει τα τελευταία χρόνια το ΚΚΕ πως οι αγώνες απέναντι στα μέτρα είναι ήσσονος σημασίας σε σχέση με τον αγώνα ενάντια στον καπιταλισμό. Αυτή η άποψη συμπυκνώνεται στην περίφημη φράση του Δ. Κουτσούμπα ότι «το δίλημμα μνημόνιο ή όχι είναι κάλπικο».
Τέταρτον: Χρεοκοπούν για μια φορά ακόμη όσοι αποθεώνουν το αυθόρμητο. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι και στις τρεις περιπτώσεις δεν υπήρχαν στοιχεία αυθορμητισμού, είναι χαρακτηριστική η εμμονή των αστικών ΜΜΕ να περιοριστούν οι κινητοποιήσεις σε αυτό το πεδίο πολιτικής συνείδησης απορρίπτοντας την κομματική οργάνωση και τα συνδικάτα. Η αυθόρμητη λαϊκή αμφισβήτηση αναμφίβολα έχει ένα ασυνείδητο ή μισοσυνειδητό υπόβαθρο. Φτώχεια, ταξική καταπίεση, νεοφιλελευθερισμός, ιμπεριαλιστική επέμβαση. Τίποτα δεν δημιουργείται εν κενώ…
Πέμπτον: Η ρεφορμιστική κυβέρνηση του Ραφαέλ Κορέα, όπως και η Κίχνερ στην Αργεντινή υποτίθεται πως ήρθαν να σώσουν την χώρα από το χρέος. Κατέληξαν στην εφαρμογή αντιλαϊκών προγραμμάτων, τα οποία είχαν ως αποτέλεσμα να έρθουν στην εξουσία δεξιές κυβερνήσεις με ακόμη πιο αντιλαϊκά μέτρα και να επιστρέψει ο εφιάλτης του ΔΝΤ και στις δυο χώρες. Βλέπουμε λοιπόν ότι οι λαοί δε μπορούν να εναποθέσουν τις ελπίδες τους σε τέτοιες δυνάμεις.
Έκτον: Ο ρεφορμιστής Κορέα στις 3 Οκτώβρη, κατά την διάρκεια δηλαδή των μαζικών κινητοποιήσεων, επανήλθε με δήθεν αριστερές θέσεις ζητώντας να παραιτηθεί η κυβέρνηση του Μορένο, ώστε να διεξαχθούν εκλογές και να επανέλθει ο ίδιος στην εξουσία. Αυτό θυμίζει την μόνιμη επωδό «να πέσει η κυβέρνηση - εκλογές τώρα» τα προηγούμενα χρόνια του εγχώριου τροτσκισμού - ρεφορμισμού και του ΚΚΕ σε περιόδους λαϊκών κινητοποιήσεων, όπως για παράδειγμα το 2012. Ευτυχώς για τον ίδιο, ο λαός του Εκουαδόρ απέρριψε το «αίτημα» αυτό και έμεινε συγκεντρωμένος στον αγώνα της απόκρουσης των μέτρων και δικαιώθηκε.
Έβδομον: Παρά τα αμύθητα ποσά που έχει ξοδέψει ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός για να επηρεάσει τις εξελίξεις στη Λατινική Αμερική, παρά τις βιαιότητες και τα ασύστολα ψέματα των λακέδων του, φαίνεται πως τα πράγματα δεν είναι και θα συνεχίσουν να μην είναι τόσο ρόδινα για τις ΗΠΑ.
Κώστας Π.
Αναδημοσίευση από το νέο τεύχος του περιοδικού Πορεία που κυκλοφορεί.
