Την ομιλία εκφώνησε ο σ. Β.Σαλαπάτας:
Καλησπέρα συντρόφισσες και σύντροφοι, συναγωνιστές και φίλοι της Ασπασίας.
Η σημερινή εκδήλωση αποτελεί για την Πορεία όχι μόνο χρέος απέναντι σε έναν σημαντικό άνθρωπο, αλλά και βαθιά επιθυμία, την οποία δεν καταφέραμε να εκπληρώσουμε εδώ και δύο χρόνια, λόγω της ανώμαλης κατάστασης που επέφερε η πανδημία και οι κυβερνητικές απαγορεύσεις.
Και πράγματι, δεν είναι υπερβολή να λέμε πως η νεολαία χρωστάει στην Ασπασία, και πρωτίστως η κομματική μας νεολαία, που γνώρισε την Ασπασία ως δασκάλα αλλά και ως συντρόφισσα, ως κομμουνίστρια με υψηλή συνείδηση της θέσης της στην κοινωνία.
Πολλοί από εμάς, περάσαμε από τα θρανία της Ασπασίας στη Νέα Σμύρνη, πηγαίνοντας στο μάθημα χωρίς κανέναν καταναγκασμό, και για ορισμένους, αυτή η συνθήκη αποτέλεσε το μοναδικό λόγο που καταλήξαμε στο πανεπιστήμιο.
Καμιά περιγραφή, όσο γλαφυρή κι αν είναι, δεν μπορεί να αποδώσει σε όλο του το εύρος το παιδαγωγικό έργο της Ασπασίας.
Γιατί η Ασπασία είχε την ικανότητα να εμποτίζει με την αγάπη για γνώση τους μαθητές της, ακόμα και στη στείρα, ψυχοφθόρα και αντιπαιδαγωγική συνθήκη των πανελλαδικών εξετάσεων.
Η συζήτηση ανάμεσα στους μαθητές και την Ασπασία, φάνταζε πάντα σαν μια συζήτηση ανάμεσα σε ίσους, απαλλαγμένη από όλα τα πατρωνιστικά βαρίδια.
Ήταν οι συζητήσεις πραγματικά άνοιξη για τα μυαλά όσων βρέθηκαν στις αίθουσες που δίδασκε, με θέματα ιστορικά, φιλοσοφικά, καλλιτεχνικά, και ό,τι άλλο απασχολούσε τους μαθητές της Ασπασίας, συνδυάζοντας το ενδιαφέρον για τα μεγάλα, μικρά, ως και προσωπικά ζητήματα με το πηγαίο της χιούμορ, χωρίς ίχνος φορτικής σοβαροφάνειας.
Πάντα στην μνήμη η Ασπασία είναι χαμογελαστή και μ’ ένα τσιγάρο στο χέρι.
Η Ασπασία, εκτός από εξαιρετική καθηγήτρια, ήταν ένας άνθρωπος βαθιά εξοικειωμένος με τα κορυφαία δείγματα της παγκόσμιας και εγχώριας καλλιτεχνικής δημιουργίας, όχι μόνο σε ό,τι αφορά την πεζογραφία και ποίηση που ήταν το πεδίο της, αλλά και στη μουσική, το θέατρο και τον κινηματογράφο.
Αγαπούσε ταυτόχρονα κάθε τι γνήσια λαϊκό, όπως το ρεμπέτικο και έντεχνο λαϊκό τραγούδι, περιφρονώντας όλες τις εκδοχές της κυρίαρχης υποκουλτούρας. Στο μάθημα της Ασπασίας άκουγε κανείς για τον Θουκυδίδη και τον Αριστοτέλη, για τον Παζολίνι και τον Αγγελόπουλο, για τον Τσιτσάνη, αλλά και για τους Χατζιδάκι και Θεοδωράκη.
Στο φροντιστήριο της Ασπασίας δεν μάθαμε μόνο γράμματα, αλλά ήρθαμε και σε επαφή με αριστουργήματα του διεθνούς κινηματογράφου στις βραδιές σινεμά που διοργάνωνε.
Βέβαια αυτό δεν σημαίνει πως το μάθημα της Ασπασίας ήταν απλώς ευχάριστες κουβεντούλες, γιατί η Ασπασία, ενσαρκώνοντας ουσιαστικά το πνεύμα του παιδαγωγού, συναντιόταν με τις ανησυχίες των μαθητών της με στόχο να τις ανυψώσει.
Και πράγματι, η πειθαρχία και στοχοπροσήλωση που απέπνεε η δασκάλα μας, αποδείχτηκε καίριας σημασίας για κάθε παιδί που δοκίμασε την τύχη του στον άθλο των πανελληνίων.
Η Ασπασία ήταν απαλλαγμένη από κάθε προκατάληψη περί «αριστείας» και λοιπών θεωριών κοινωνικού ρατσισμού. Για αυτό όπως έσκυβε πάνω από τους υποψήφιους αριστούχους, με την ίδια και μεγαλύτερη ζέση αφουγκραζόταν τους πιο αδύναμους μαθητές. Γιατί είχε γνώση πως η μόρφωση είναι αγαθό που αξίζει και μπορεί να κατακτηθεί απ’ τον καθένα αν του δοθεί η ευκαιρία, και προσέγγιζε το μέλλον των μαθητών της με μεγαλύτερη σοβαρότητα και αγωνία από τους ίδιους.
Δεν είναι λίγοι άλλωστε οι μαθητές που τα βράδια πριν τις εξετάσεις τα πέρασαν όχι στο σπίτι τους, αλλά στο φροντιστήριο της Ασπασίας, κάνοντας επανάληψη μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες, γιατί το φροντιστήριο το αισθάνονταν πραγματικά σαν δεύτερο σπίτι.
Πρέπει εδώ να κάνουμε μια ξεχωριστή αναφορά για τη στάση της απέναντι στα παιδιά της φτωχολογιάς, που με αφιλοκέρδεια τα δεχόταν στο φροντιστήριό της, ανεξάρτητα από το τι μπορούσαν να δώσουν, αποτελώντας παράδειγμα προς μίμηση για τον κοινωνικό ρόλο του πρωτοπόρου παιδαγωγού.
Για την Ασπασία το «πιο εκπληκτικό, πιο επιβλητικό, πιο μυστηριακό και πιο μεγάλο» ήταν ο άνθρωπος που «τον 'μποδίζουν να βαδίζει».
Η στάση της αυτή ήταν αντανάκλαση της ταξικής της συνείδησης, η οποία δεν εκφραζόταν μονάχα με τη μορφή της ευαισθησίας, αλλά έπαιρνε μαχητική, προπαγανδιστική μορφή.
Κάθε κομμάτι της διδαχθείσας ύλης, ο ίδιος ο χαρακτήρας του αστικού σχολείου αποτελούσε πεδίο κριτικής και πολιτικού προβληματισμού στις αίθουσες της Ασπασίας. Τόσο το περιεχόμενο όσο και η εκπαιδευτική διαδικασία συνδέονταν με την ζώσα πραγματικότητα των μαθητών, με το σύστημα του ανταγωνισμού, των στερήσεων και των κοινωνικών διακρίσεων, και όλα αυτά ανάγονταν μέχρι το σημείο της κριτικής στον ιμπεριαλισμό και τον καπιταλισμό με τρόπο τόσο οργανικό, που δινόταν η αίσθηση πως οι πιο οξυδερκείς παρατηρήσεις είχαν γίνει από τους ίδιους τους μαθητές.
Η επικαιρότητα όχι μόνο είχε θέση στο πρόγραμμα διδασκαλίας της Ασπασίας, αλλά δέσποζε περίοπτη, γιατί αλλιώς, αποκομμένη από την πραγματικότητα, κάθε γνώση καταντάει σχολαστική ασχολία, ικανή να διασκεδάζει την ατονία των αστών, αλλά παντελώς άχρηστη για την εργατική τάξη και τη χειραφέτησή της από τις αλυσίδες της εκμετάλλευσης.
Έτσι έβλεπε η Ασπασία τους μαθητές της και έτσι αντιμετώπιζε την εκπαιδευτική διαδικασία: σε σύνδεση με τις ανάγκες της εποχής, με τους κοινωνικούς αγώνες και την προοπτική τους, προοπτική που περισσότερο από κάθε τι άλλο ενσαρκώνει η νεολαία.
Συντρόφισσες, σύντροφοι, συναγωνιστές και φίλοι,
Η αξία ανθρώπων τέτοιου διαμετρήματος δεν μπορεί να εξαντληθεί σε μια εκδήλωση. Το αποτύπωμά τους στη ζωή διατηρείται πολύ μετά το θάνατο, η παρουσία τους αναζωογονείται στους συλλογικούς αγώνες, η δικαίωση των θυσιών τους αναμένει την επαναστατική δικαίωση των αγώνων μας, των αγώνων της Ασπασίας.
Και μόνο αν δούμε την Ασπασία πριν και πάνω απ’ όλα σαν μια κομμουνίστρια, γιατί δικαίωνε αυτόν τον τίτλο σε όλη του την ανθρωπιστική ουσία με τα ίδια της τα έργα, μόνο τότε θα μπορέσουμε να αποκρυπτογραφήσουμε τη μεγάλη της συνεισφορά, μόνο τότε θα μπορέσουμε να καταλάβουμε γιατί μέχρι σήμερα όσοι την είχαν δασκάλα ανταμώνουν με το χαμόγελο μιας απροσδιόριστης οικειότητας, μόνο τότε θα καταλάβουμε γιατί τόσοι μαθητές της την συνόδευσαν από όλη την Ελλάδα στον τόπο της τελικής της ανάπαυσης, τον αγαπημένο της Αστακό.
Γι’ αυτό με μεγάλη περηφάνια στεκόμαστε σήμερα όλοι εμείς ως σύντροφοι στο Κόμμα της Ασπασίας, αλλά κι έξω από αυτό, οι εκατοντάδες μαθητές που πέρασαν από τα θρανία της αποτελούν κατά συντριπτική πλειοψηφία ανθρώπους απαλλαγμένους από το συντηρητισμό και τον ατομισμό της εποχής, άνθρωποι κοινωνικοί με όλη την έννοια της λέξης, που είναι σίγουρο πως όταν ωριμάσει ο καιρός που δεν πρόλαβε να δει η Ασπασία, θα σταθούν μαχητικά στο πλάι των δυνάμεων του δίκιου και της λευτεριάς, στο πλάι αυτών που ζωγραφίζουν «εικόνες από την αυριανή ευτυχία του κόσμου».
Αυτές τις αρχές μας εμφύσησε η δασκάλα μας, και έτσι θα συνεχίσουμε.
Ευχαριστούμε πολύ για την παρουσία σας σήμερα εδώ.
