Το θέμα της κλιματικής αλλαγής είναι ένα πολύ σοβαρό επιστημονικό και κοινωνικό πρόβλημα, καθώς πρόκειται να επηρεάσει την ποιότητα ζωής και την ίδια τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Σαν τέτοιο θέμα, δε θα μπορούσε να μην αξιοποιηθεί πολιτικά.
Σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητείται από επιστημονικά δεδομένα ότι το κλίμα της Γης αλλάζει, καταρχήν λόγω φυσικών μεταβολών σε μακρές περιόδους, αλλά κυρίως, αυτή τη περίοδο, λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας.
Καταρχήν το θέμα της κλιματικής αλλαγής προβάλλεται όχι μόνο από τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, αλλά και από κυβερνήσεις και εταιρίες που ασχολούνται με την «πράσινη» ενέργεια, συνήθως θυγατρικές πετρελαϊκών πλέον. Δεν είναι περίεργο, καθώς η «πράσινη» ενέργεια, ως απάντηση στην κλιματική μεταβλητότητα, είναι μια πολλά υποσχόμενη για κερδοφορία «μπίζνα».
Ντυμένη το μανδύα της κοινωνικά υπεύθυνης επιλογής, η «πράσινη» ενέργεια διεκδικεί με ευκολία κρατικές επιδοτήσεις (μετακύλιση του επενδυτικού κόστους στην κοινωνία) για να γίνει κάρπωμα του κέρδους από ιδιωτικά μεγάλα συμφέροντα. Η δε απόδοση πολλών εναλλακτικών (στα καύσιμα) τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας είναι αρκετά μικρή, έτσι που να χρειάζεται τέτοια έκταση εγκαταστάσεων προκειμένου να διασφαλιστεί το εν λόγω κέρδος, ώστε τελικά η καταστροφή του περιβάλλοντος να είναι σημαντικά σοβαρότερη από την υποτιθέμενη ευεργεσία απέναντί του. Παράδειγμα η ασύστολη εγκατάσταση ανεμογεννητριών σε όλη την ηπειρωτική Ελλάδα, που προϋποθέτει το ξήλωμα δασικών εκτάσεων και την καταστροφή ορεινών οικοσυστημάτων.
Μιας και αναφερόμαστε στην καταστροφή του περιβάλλοντος, πολλές φορές χρησιμοποιείται ως εξήγηση αυτής η κλιματική αλλαγή, την ώρα που ο κύριος παράγοντας της καταστροφής και της υποβάθμισης του φυσικού περιβάλλοντος είναι η υπερεκμετάλλευση των πόρων στα πλαίσια της καπιταλιστικής οικονομίας. Οι αποξηλώσεις δασών, οι εμπρησμοί κλπ. δεν οφείλονται σε καμία κλιματική αλλαγή. Οφείλονται στην απληστία των πολυεθνικών και στην αδιαφορία για τις επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων, κυρίως των ευάλωτων και ανυπεράσπιστων απέναντι σε αυτές, τους πιο φτωχούς πληθυσμούς αυτής της γης. Αντιθέτως, συνήθως τέτοιες καταστροφές εντείνουν το πρόβλημα και φέρνουν την όποια ανθρωπογενή αλλαγή του κλίματος ένα βήμα πιο κοντά.
Λέγεται ότι η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη αναμένεται να προκαλέσει αύξηση των πυρκαγιών. Ωραία. Αυτός δεν είναι όμως ο λόγος που κάθε καλοκαίρι στην Ελλάδα έχουμε εμπρησμούς για να αρπάξουν μια χούφτα κοράκια real estate φιλέτα, ούτε είναι ο λόγος που δεν υπήρχε σχεδιασμός και μέριμνα για την περιοχή του Ματιού που κάηκε, με πολλά θύματα, ούτε για την ανεπαρκέστατη προστασία και μέριμνα που απέτυχε να προσφέρει και να έχει εξασφαλίσει εκ των προτέρων η πολιτεία. Γι’ αυτά ευθύνονται η αδιαφορία των φορέων, η υποτέλεια των ντόπιων κυβερνήσεων απέναντι στις έξωθεν επιβεβλημένες πολιτικές λιτότητας και περικοπών στη δημόσια σφαίρα κλπ. και καμία κλιματική μεταβλητότητα δεν μπορεί να ξεπλύνει αυτή την πραγματικότητα.
Υπάρχουν ευθύνες για την πραγματικότητα της τάσης του κλίματος ν’ αλλάξει προς το καταστροφικότερο; Βεβαίως. Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής που οδηγεί σε υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων του πλανήτη. Επιβαρύνει αυτό το πλαίσιο την κατάσταση; Σίγουρα. Ζούμε (οι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι) όλοι μέσα σε αυτό το πλαίσιο; Ναι. Καταναλώνουμε με τους όρους αυτού του πλαισίου; Ναι. Εμείς φτιάξαμε και συντηρούμε αυτό το πλαίσιο; Όχι. Είναι οι μεγαλύτεροι ρυπαντές του πλανήτη οι πολυεθνικές εταιρίες, που λειτουργούν όλο και πιο ασύδοτα απέναντι στο περιβάλλον και στην κοινωνία; Ακριβώς.
Ποιος φταίει, λοιπόν, για την κλιματική αλλαγή που επέρχεται;
Η κυρίαρχη προπαγάνδα λέει ΕΣΥ, καθημερινέ άνθρωπε! Εσύ που οδηγείς με το αμάξι για τη δουλειά, και δεν πήρες τα μέσα και άφησες λίγο ακόμα αποτύπωμα άνθρακα. Όχι το εργοστάσιο της ΙΚΕΑ. Εσύ, που χρησιμοποιείς πλαστικό καλαμάκι, που χρησιμοποιείς πλαστικό ποτήρι όταν αγοράζεις καφέ πακέτο. Εσύ που έχεις τόσες ηλεκτρονικές συσκευές και κινητά και σπαταλάς ενέργεια φορτίζοντας τα, όχι η Google με το δίκτυο της. Εσύ που δεν ανακυκλώνεις τα σκουπίδια σου, όχι ο Αμερικάνικος στρατός, που αυτή τη στιγμή είναι ο μεγαλύτερος ρυπαντής (και δολοφόνος) του πλανήτη.
Ε, όχι ρε καθημερινέ άνθρωπε. Δεν πάει έτσι ακριβώς. Η αναστροφή της κλιματικής αλλαγής θέλει πολλά παραπάνω από το να ανακυκλώνεις όλα σου τα σκουπίδια και να παίρνεις κάθε μέρα το λεωφορείο. Θέλει άλλο οικονομικό σύστημα. Θέλει μια οικονομία που αντί να λειτουργεί στη βάση του κέρδους, να λειτουργεί στη βάση των ανθρώπινων (και περιβαλλοντικών) αναγκών. Θέλει οργανωμένη κατάλληλα παραγωγή.
Αλλά αυτό το σχήμα πάει κόντρα στο καπιταλισμό, κόντρα στην ασυδοσία της «ελεύθερης» αγοράς, που τσακίζει σα μπουλντόζα ότι της αντιστέκεται. Πάει κόντρα στους πετρελαϊκούς κολοσσούς, που ξερογλείφονται για το λιώσιμο της Αρκτικής, για τα κοιτάσματά της. Και το παιχνίδι στήνεται από εκεί.
Το θέμα της οικολογίας είναι ένα βαθιά πολιτικό και πολυδιάστατο ζήτημα. Επηρεάζει τελικά ο τρόπος ζωής των δισεκατομμυρίων ανθρώπων του πλανήτη τη Γη και το κλίμα της; Ναι, σαφώς. Αλλά τη μεγαλύτερη επιρροή την έχουν παράγοντες έξω από το χέρι του κάθε μεμονωμένου πολίτη.
Η οικολογία έχει ένα κόστος. Ένα κόστος που οι κύριοι υπεύθυνοι για την επιβάρυνση του περιβάλλοντος θέλουν να μετακυλήσουν πάνω στον κάθε καθημερινό άνθρωπο, στο λαό. Μαζί με την αίσθηση της ευθύνης.
Ε, η ευθύνη του καθημερινού ανθρώπου, τελικά, δεν είναι να γυρίσει όλες τις ηλεκτρικές συσκευές του σε απόδοσης Α++, αλλά να ξεσηκωθεί απέναντι σε αυτό το σύστημα, που μαζί με τους ανθρώπους, τους εργαζόμενους και τα δικαιώματά τους, ισοπεδώνει και τον πλανήτη, το αύριο. Είναι να υψώσει το ανάστημά του και να διεκδικήσει, να αντισταθεί, όπως στις Σκουριές με το χρυσό, όπως σήμερα απέναντι στην εξόρυξη πετρελαίου από τη δυτική Ελλάδα, με τους όρους που αυτή δρομολογείται.
Χρυσάνθη Κ.
Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό Πορεία, Τεύχος 49, που κυκλοφορεί
