Νέο, πραγματικό ενδιαφέρον, αποκτά ο θεσμός των Νόμπελ, και ιδιαίτερα στην κατηγορία του βραβείου Ειρήνης.
Οι εκπλήξεις δεν έχουν λείψει στο παρελθόν -τόσο σε επίπεδο υποψηφίων, όσο και στο επίπεδο των τελικών νικητών του βραβείου- και σίγουρα η διαδικασία για το Νόμπελ Ειρήνης έτους 2019 (η βράβευση πραγματοποιείται κάθε χρόνο στις 10 Δεκεμβρίου) έχει ανοίξει με πολύ θετικές προοπτικές.
Ο θεσμός
Θυμίζουμε ότι το Νόμπελ Ειρήνης είναι ένα από τα συνολικά έξι Βραβεία Νόμπελ, το οποίο θεσπίστηκε από το Σουηδό βιομήχανο και εφευρέτη Άλφρεντ Νόμπελ. Με βάση τη διαθήκη του, το βραβείο αυτό πρέπει να δίνεται «στο πρόσωπο που είχε τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην αδελφοποίηση των εθνών, στην κατάργηση ή τη μείωση των στρατιωτικών δυνάμεων και στη διεξαγωγή και προώθηση ειρηνευτικών διαδικασιών». Υποθέτουμε ότι η πολεμική βιομηχανία αισθάνεται προδομένη από την ενέργεια αυτή του Άλφρεντ Νόμπελ. Εκτός πάλι, αν η αγορά όπλων σε όλον τον πλανήτη πραγματοποιείται, όπως εξάλλου διατείνονται και όλες οι κυβερνήσεις που κάνουν τις σχετικές εξοπλιστικές παραγγελίες, για τη διατήρηση των παγκόσμιων και τοπικών ισορροπιών, και την εξασφάλιση της ειρήνης.
Πάντως κάποιοι άλλοι μάλλον αμφισβητούν ευθέως τη διαθήκη, και υποστηρίζουν ότι ο Νόμπελ δεν ξεκαθάρισε ποτέ μέχρι τον θάνατό του το 1896 ότι επιθυμούσε την ύπαρξη ενός βραβείου για την Ειρήνη. Χημικός-Μηχανικός ο ίδιος, ήταν ξεκάθαρος για το βραβείο Χημείας, άντε και για το βραβείο Φυσικής. Ως εκεί. Στον αντίποδα, έχει υποστηριχτεί η (μάλλον ψυχολογικής προσέγγισης) άποψη ότι ο Νόμπελ ζήτησε τη θέσπιση του βραβείου μόνο και μόνο για να επανορθώσει για τις εφευρέσεις του εκρηκτικών και καταστροφικών υλικών. Ωστόσο κανένα από τα εκρηκτικά που εφηύρε ο Νόμπελ δεν χρησιμοποιήθηκε όσο ήταν ακόμα εν ζωή, με εξαίρεση ίσως τον βαλλιστίτη. Τίμιο.
Νόμπελ Ειρήνης για την οικονομία
Εν πάση περιπτώσει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης σήμερα υφίσταται, και θεωρείται καλύτερο από τα άλλα πέντε (Φυσικής, Χημείας, Λογοτεχνίας, Ιατρικής, Οικονομικής επιστήμης). Όπως όμως και τα υπόλοιπα βραβεία Νόμπελ, εκτός από την αγέραστο φήμη, που είναι το σημαντικότερο κομμάτι της βράβευσης, χορηγεί ένα αναμνηστικό δίπλωμα, ένα χρυσό μετάλλιο, αλλά και περίπου 1.000.000 ευρώ στον πρώτο νικητή, ο οποίος θα είναι άτυχος από οικονομικής άποψης μόνο αν η επιτροπή βράβευσης (εν προκειμένω: η Νορβηγική Επιτροπή) αποφασίσει να μοιράσει τον τίτλο στα δύο ή στα τρία, όπως έχει συμβεί κάποτε στο παρελθόν. Αν η Επιτροπή αποφασίσει να κάνει οικονομία, απλώς μπορεί να δώσει το βραβείο σε κάποιον νεκρό υποψήφιο, οπότε κρατάει το εκατομμύριο. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα βραβεία, με τα οποία αναγνωρίζεται η σημαντική συνεισφορά ενός προσώπου, το Νόμπελ Ειρήνης μπορεί να απονεμηθεί και σε οργανισμούς κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς τους για την προαγωγή της ειρήνης. Και στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να γλιτώσει το εκατομμύριο.
Το παρελθόν του θεσμού
Ανάμεσα στους νικητές του βραβείου αυτού συγκαταλέγονται ξακουστά ονόματα, όπως ο Χένρυ Κίσινγκερ, που παρέλαβε το Νόμπελ Ειρήνης για τη συνεισφορά του στον «τερματισμό» του πολέμου του Βιετνάμ, μετά τον ανηλεή βομβαρδισμό και τις αμερικανικές φρικαλεότητες που ενίσχυσε και ο ίδιος. Οι Νορβηγοί στάθμισαν το γεγονός ότι υπό την μπαγκέτα Κίσινγκερ η αμερικανική κυβέρνηση στήριξε αποφασιστικά διάφορα δικτατορικά καθεστώτα, μεταξύ των οποίων η δική μας Χούντα των Συνταγματαρχών και η Χούντα του στρατηγού Πινοσέτ στη Χιλή, ενώ υποκίνησε πολεμικές, δικτατορικές και λοιπές αντιδραστικές εξελίξεις σε Ανατολικό Τιμόρ, Ινδονησία, Κύπρο, Μπαγκλαντές, Χιλή, κλπ., και, κατόπιν, έδωσε το βραβείο.
Περίφημος νικητής της κατηγορίας είναι και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ο οποίος παρέλαβε το βραβείο για τη σημαντική συμβολή του στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, και συνεπώς, στην εμπέδωση της παγκόσμιας ειρήνης (η οποία είναι γνωστή και ως pax americana), την οποία έχουν απολαύσει, και απολαμβάνουν, δεκάδες χώρες του πλανήτη, με επόμενη υποψήφια τη Βενεζουέλα.
Από τον Τζορτζ Μάρσαλ, μέχρι τον Κόφι Ανάν, και από τον Ελ Μπαραντέι (γνωστό διότι ανακάλυψε τα όπλα μαζικής καταστροφής στο Ιράκ, ασχέτως αν εκ των υστέρων αναίρεσε ότι τα βρήκε), μέχρι τον Αλ Γκορ (αντιπρόεδρο τον ΗΠΑ την περίοδο διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας) και τον Μπαράκ Ομπάμα (για την καταλυτική βομβαριδιστική συμβολή του σε Αφγανιστάν, Λιβύη και Συρία), το βέβαιο είναι ότι η Νορβηγική Επιτροπή για το Νόμπελ Ειρήνης έχει υψηλό δείκτη μαύρου χιούμορ. «Για τη συνεισφορά επί 6 και πλέον δεκαετίες στην προαγωγή της ειρήνης και της συμφιλίωσης, της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη» θυμίζουμε εξάλλου ότι τιμήθηκε το 2012 η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η ελληνική συμμετοχή;
Καθώς το πασιφιστικό κίνημα και οι αγώνες στην υφήλιο μοιάζουν να παίρνουν τα πάνω τους, η Νορβηγική Επιτροπή σημείωσε πρόσφατα στην επίσημη ιστοσελίδα της ότι υπάρχουν 304 υποψηφιότητες για το Νόμπελ Ειρήνης 2019(!), εκ των οποίων 219 είναι προσωπικότητες και 85 είναι οργανώσεις, επισημαίνοντας παράλληλα ότι τα ονόματα των υποψηφίων δεν ανακοινώνονται πριν την παρέλευση 50 ετών. Θα μάθουμε τους 304 υποψηφίους το 2069.
Ωστόσο, σύμφωνα με το γερμανικό Πρακτορείο Ειδήσεων (DPA), υποψήφιοι για το Νόμπελ Ειρήνης 2019 φέρονται οι Τσίπρας και Ζάεφ, διότι «πέτυχαν να τερματίσουν μια διαμάχη πολλών ετών με τη Συμφωνία των Πρεσπών». Νορβηγική διαρροή ή γερμανική εικασία; Ας είναι.
Να όμως που ο υψηλός δείκτης μαύρου χιούμορ δεν είναι νορβηγικό ή γερμανικό μονοπώλιο. «Το ζήτημα του ονόματος της Βόρειας Μακεδονίας δεν θα λυνόταν αν δεν αναδεικνυόταν η ουσία της διαφοράς από την ηγεσία των δύο εμπλεκομένων στη διαμάχη χωρών», γράφει το αραβικό δίκτυο Al Jazeera στην ηλεκτρονική του έκδοση, τονίζοντας: «Το γεγονός ότι τα δύο βαλκανικά κράτη αντιμετώπισαν τελικά τη “δυσάρεστη” αλήθεια, συνιστά τεκμήριο διορατικότητας και γενναιότητας. Και πρόκειται για λύση που δεν υπαγορεύτηκε από την ΕΕ, τις ΗΠΑ ή τον ΟΗΕ. Αλλά για λύση που προτίμησαν οι δυο βαλκανικές χώρες και που σέβεται τους πολιτικούς τους πολιτισμούς, την κοινή τους ιστορία και τους εθνικούς τους προβληματισμούς. Θα αποτελέσει “προηγούμενο” που θα μας οδηγήσει προς μια νέα μη αταβιστική κουλτούρα, μακριά από εθνικισμούς και εμμονές σε μεγάλα ιστορικά αφηγήματα. Οι Τσίπρας και Ζάεφ αξίζουν το Νόμπελ ειρήνης. Έπραξαν με όραμα και υπευθυνότητα»(!).
Εκτός άμβωνος ο Τραμπ;
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θεωρεί ότι αξίζει ένα (τουλάχιστον) Νόμπελ Ειρήνης για το θεάρεστο έργο που επιτέλεσε και επιτελεί στη Βόρεια Κορέα, τη Συρία, και, εν πάση περιπτώσει, παντού, όμως παραπονέθηκε ότι πιθανότατα δεν πρόκειται ποτέ να τού γίνει αυτή η τιμή. Σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε πριν λίγες ημέρες στον Κήπο των Ρόδων του Λευκού Οίκου, εξέφρασε καταρχάς το παράπονό του, μιας και ο προκάτοχός του, Μπαράκ Ομπάμα, κέρδισε το Νόμπελ Ειρήνης (2009) μόλις λίγους μήνες αφότου ανέλαβε τα καθήκοντά του, πριν καλά καλά παράξει έργο…
«Το έδωσαν στον Ομπάμα. Δεν ήξερε ούτε καν γιατί το κέρδισε. Ήταν πρόεδρος για περίπου 15 δευτερόλεπτα και πήρε το Νόμπελ. Είπε: “Ω, γιατί το κέρδισα;!” (…) Εγώ, πιθανότατα δεν θα το πάρω ποτέ». Έτσι είναι. Πολλές φορές η ζωή είναι άδικη.
Εν όψει της δεύτερης επικείμενης συνόδου κορυφής μεταξύ του Τραμπ και Κιμ Γιονγκ Ουν, η οποία θα πραγματοποιηθεί στο Ανόι στις 27-28 Φεβρουαρίου, ο Αμερικανός πρόεδρος, αφού απένειμε τα δίκαια εύσημα στον εαυτό του, εξήγησε ότι σήμερα σφυρηλατεί μια καλή σχέση με τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας: «Μου αρέσει πολύ και εκείνου του αρέσω πολύ», είπε, υπενθυμίζοντας στους δημοσιογράφους την αρχική, σκληρή στάση του απέναντι στην Πιονγκγιάνγκ: «Στη αρχή ήταν ένας πολύ σκληρός διάλογος: “Φωτιά και οργή”, “Εξολόθρευση”, “Το κουμπί μου είναι μεγαλύτερο από το δικό σου” και “Το δικό μου κουμπί λειτουργεί”. Τα θυμάστε αυτά; Δεν τα θυμάστε. Και ο κόσμος λέει ότι ο Τραμπ είναι τρελός».
Ξανά. Η ζωή είναι άδικη. Τόση προσπάθεια, και δεν αναγνωρίζεται. Ούτε από τους Νορβηγούς, ούτε από τον υπόλοιπο κόσμο, που δεν μπόρεσαν να συνειδητοποιήσουν ότι στους αρχικούς θεατρινισμούς του Τραμπ, δεν κρυβόταν υποκρισία, αλλά υποκριτική. Οι πολεμικές κορώνες και οι απειλές πολέμου σε βάρος της Βορείου Κορέας ήταν …ένα σχήμα, ήταν το όχημα για τη σημερινή εμπέδωση της ειρηνευτικής διαδικασίας στην περιοχή. Η παράσταση ήταν απολύτως πειστική, από την πλευρά του Τραμπ, και έτσι η αυλαία πέφτει με θετικά αποτελέσματα, και χωρίς βομβαρδισμούς.
Κι αν έχασε το Νόμπελ, το βραβείο Όσκαρ σκηνοθεσίας και πρώτου ανδρικού ρόλου συνάμα, ίσως δεν πρέπει να αποκλείονται.
