Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Πορεία, τεύχος 55 που κυκλοφορεί
Γυναικοκτονίες, ξυλοδαρμοί, βιασμοί ανήλικων κοριτσιών, γυναικών, απαγόρευση αμβλώσεων, δολοφονίες γυναικών επειδή δεν φορούν «σωστά» τη μαντήλα τους, εκπόρνευση, σεξουαλικές παρενοχλήσεις… Μερικά μόνο γεγονότα που αποτελούν κομμάτια ενός παζλ, που «απεικονίζει» με θλιβερό και αποτρόπαιο, πολλές φορές, τρόπο πτυχές της γυναικείας καταπίεσης, τόσο στη χώρα μας όσο και παγκόσμια. Το γυναικείο ζήτημα, διαχρονικά, επανέρχεται στην επικαιρότητα ξανά και ξανά. Τα τελευταία δε χρόνια με ιδιαίτερη σφοδρότητα, όπου η ιμπεριαλιστική επέλαση και η καπιταλιστική βαρβαρότητα βυθίζουν σε ολοένα και μεγαλύτερη άβυσσο τους λαούς. Επειδή πολλά ακούγονται και πολλά διαβάζονται επί του θέματος, τόσο από την πλευρά του αστικού συστήματος όσο και από την πλευρά των λεγόμενων φεμινιστικών κινημάτων, θεωρούμε αναγκαία την συζήτηση και ανάδειξη διάφορων πλευρών του. Κι αυτό γιατί η γυναικεία χειραφέτηση στην οποία σε τελική ανάλυση καταλήγει αυτή η κουβέντα , είναι θέμα και ζητούμενο που πρέπει να απασχολεί το αριστερό και κομμουνιστικό κίνημα και τη νεολαία, ως τμήμα της συνολικής κοινωνικής ελευθερίας για την οποία μεταξύ άλλων πρέπει να αγωνίζονται.Ας εξετάσουμε λοιπόν πιο διεξοδικά, τις διάφορες πολιτικές προσεγγίσεις πάνω στο ζήτημα αυτό.
• Αστικό σύστημα
Στον «προηγμένο-πολιτισμένο» δυτικό κόσμο, οι διάφορες αστικές κυβερνήσεις καμώνονται τους υπέρμαχους των δικαιωμάτων των γυναικών. Με αφορμή μάλιστα, τη δολοφονία της Ιρανής Μαχσά Αμινί τον περασμένο Σεπτέμβρη από την μεσαιωνικών χαρακτηριστικών αστυνομία ήθους του Ιράν, επειδή δεν φορούσε όπως «έπρεπε» τη χιτζάμπ της, το αστικό πολιτικό προσωπικό της Δύσης έσπευσε να υπερθεματίσει για τα δικαιώματα των γυναικών. Φυσικά, τα γνήσια αισθήματα αλληλεγγύης των λαών ανά τον κόσμο στις γυναίκες και στο λαό του Ιράν, στις κινητοποιήσεις τους ενάντια στο θεοκρατικό και καταπιεστικό ιρανικό καθεστώς, δεν έχουν καμία σχέση με τις γεωπολιτικές εν τέλει στοχεύσεις των όψιμων «υπερασπιστών» του φεμινισμού… Να το ξεκαθαρίσουμε: ο σκοταδισμός, οι θεοκρατούμενες και βαθιά ταξικές κοινωνίες, η λαϊκή και ιδιαίτερα η γυναικεία καταπίεση δεσπόζουν σε αρκετές χώρες της Μέσης Ανατολής, στις οποίες οι λαϊκές μάζες, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, δικαίως κινητοποιούνται ενάντια στις κυβερνήσεις τους. Ωστόσο, αποτελεί περισσή υποκρισία η στηλίτευση αυτών των καθεστώτων από τους φιλελεύθερους αστούς της Δύσης, που στο βωμό της καπιταλιστικής κερδοφορίας, καταπιέζουν επίσης και καταδικάζουν τους λαούς στη φτώχεια, την πείνα και την εξαθλίωση. Αλήθεια, είναι υπέρ της γυναικείας χειραφέτησης αυτοί που ψηφίζουν τους νόμους για την απαγόρευση των αμβλώσεων βλ. ΗΠΑ, Πολωνία; Είναι υπέρ της γυναικείας χειραφέτησης οι ΗΠΑ που, με τους κατακτητικούς πολέμους που διεξάγουν, σκοτώνουν χιλιάδες αμάχους, γυναίκες (τις ίδιες που υποτίθεται ότι υπερασπίζονται!), άντρες και παιδιά, που δημιουργούν τα τεράστια καραβάνια των προσφύγων, οι οποίοι γίνονται βορά στα διάφορα κυκλώματα trafficking, στα διάφορα κυκλώματα εκπόρνευσης ακόμα και ανήλικων προσφυγισσών;
Αλλά ας μην πηγαίνουμε μακριά. Αλήθεια, ποια είναι τα δείγματα φεμινισμού που έχουν να επιδείξουν οι κυβερνήσεις της ελληνικής αστικής τάξης; Ξεκινώντας από το αναντίρρητο γεγονός ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για γυναικεία χειραφέτηση χωρίς να υπερασπίζουμε το δικαίωμα της γυναίκας στη δουλειά, η πολιτική που εφαρμόστηκε από όλες τις κυβερνήσεις, ιδιαίτερα τα μνημονιακά χρόνια, χτύπησε, εκτός των άλλων, ιδιαιτέρως τη γυναικεία εργασία. Σύμφωνα λοιπόν, με τα σαφώς «μαγειρεμένα» νούμερα της ΕΛΣΤΑΤ, για τον Αύγουστο του 2022 η ανεργία στις γυναίκες ανήλθε στο 16,1% ενώ για τους άντρες στο 9%. Διατηρούμε τη βεβαιότητα ότι τα ποσοστά της ανεργίας τόσο εν συνόλω όσο και για τις γυναίκες ξεχωριστά, είναι κατά πολύ μεγαλύτερα. Ιδιαίτερο πλήγμα για τα εργασιακά δικαιώματα και της γυναίκας αποτελεί φυσικά ο νόμος Χατζηδάκη της κυβέρνησης της ΝΔ, με την κατάργηση του 8ώρου, την επιδείνωση των ελαστικών εργασιακών σχέσεων, τη μισοαπασχόληση κοκ. Κατά τα άλλα, σύμφωνα με το προωθημένο από την κυβέρνηση αλλά ακυρωμένο από τη λαϊκή κατακραυγή συνέδριο γονιμότητας που επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το 2021, η 40άρα γυναίκα έχει θέσει λανθασμένους στόχους στη ζωή της καθώς δεν έχει ακόμη τεκνοποιήσει… Αν προσθέσουμε στις παραπάνω «ευνοϊκές» συνθήκες το τσάκισμα των μισθών, την ακρίβεια και τον πληθωρισμό που καλπάζει, καταλήγουμε σαφώς στο συμπέρασμα ότι η γυναίκα φταίει για την καθυστέρηση στη δημιουργία οικογένειας…(!)
Φυσικά, ο αστικός πολιτισμός που προωθείται κυρίως από τα μπουκωμένα με κρατικό χρήμα ΜΜΕ, δεν θα μπορούσε να έχει «φεμινιστικό» πρόσημο σε αυτές τις πολιτικές συνθήκες. Μέσω διαφημίσεων, μέσω πρωινάδικων, μέσω reality τύπου GNTM, το πρότυπο της γυναίκας Barbie, ο εξευτελισμός της γυναικείας προσωπικότητας, η εμπορευματοποίηση, η καταπίεση και η εκπόρνευση εν τέλει πλασάρονται υπογείως (ή και κυνικώς φανερά πολλές φορές) ως συνθήκες αναγκαίες για να ανταπεξέλθει επάξια η γυναίκα στο ρόλο του «ωραίου φύλου».
Δεν θα πρέπει σ’ αυτό το σημείο να παραλείψουμε την αναφορά μας στο τραγικό ζήτημα της βίας κατά των γυναικών και των γυναικοκτονιών. Σε συνθήκες πανδημίας και παρατεταμένων lockdown, όπου πληθώρα αντιδημοκρατικών μέτρων ψηφίστηκαν από την κυβέρνηση της ΝΔ, σε συνθήκες ενεργειακής φτώχειας και αδυναμίας αγοράς βασικών καταναλωτικών αγαθών από τα πλατιά λαϊκά στρώματα, το βιοτικό επίπεδο καταβαραθρώνεται ολοένα και περισσότερο, η εργασιακή ανασφάλεια, η τρομοκρατία και ο φόβος κλιμακώνονται, ενώ οι ψυχικές νόσοι παρουσιάζουν ραγδαία αύξηση. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την υποχώρηση του εργατολαϊκού και συνδικαλιστικού κινήματος, συνέθεσαν και συνθέτουν ένα εκρηκτικό μίγμα, το οποίο οδήγησε και οδηγεί εκτός των άλλων, στην έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας. Οι αντιλαϊκές πολιτικές των μνημονίων όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων ανεξαιρέτως και της τωρινής, σε συνδυασμό με τα παραπάνω αφήνουν το κοινωνικό αποτύπωμά τους και στο κεφάλαιο για το οποίο συζητάμε. Κι αν οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες και η κατάσταση του αριστερού και συνδικαλιστικού κινήματος είναι τέτοιες που εξηγούν τέτοιου είδους αποτρόπαια φαινόμενα, η ίδια η φύση του καπιταλισμού, αυτού του στυγνού εκμεταλλευτικού συστήματος, φύση που αναβλύζει σαπίλα και δυσωδία εξηγεί τα φαινόμενα των σεξουαλικών παρενοχλήσεων τύπου Λιγνάδη-Φιλιππίδη και μεγαλοστελεχών της ΝΔ, των βιασμών από γόνους της υψηλής κοινωνίας, όπως αυτός της Γεωργίας στη Θεσσαλονίκη, τον οποίο, όπως όπως, αστικό σύστημα και κανάλια προσπάθησαν με χυδαίο τρόπο να συγκαλύψουν, των βιασμών από αστυνομικούς, όπως αυτός της 19χρονης φοιτήτριας στο ΑΤ Ομόνοιας κοκ. Αποτελούν λοιπόν κατάφωρη κοροϊδία οι δηλώσεις συμπαράστασης στις γυναίκες-θύματα βίας εκ μέρους της κυβέρνησης, όταν είναι αυτή που καλλιεργεί την κουλτούρα της βίας και που πολύ περισσότερο την εφαρμόζει μέσω των δυνάμεων καταστολής, ξεγυμνώνοντας ανθρώπους επειδή απλώς περπατούν στα Εξάρχεια, πλακώνοντας στο ξύλο τους φοιτητές, τον λαό επειδή διαδηλώνουν ενάντια στην ίδια αντιλαϊκή πολιτική που γεννά τέτοιες συμπεριφορές. Που διώκει τις προσφυγομάνες επειδή προσπαθούν να ξεφύγουν από τη φρίκη του πολέμου και να αναζητήσουν μια καλύτερη τύχη γι’ αυτές και τις οικογένειές τους.
• Εκκλησία
Είναι γνωστές οι απαξιωτικές θρησκευτικές θεωρίες για τη γυναίκα. Η γυναίκα λοιπόν, γεννιέται «δεύτερη» στη σειρά από το πλευρό του άνδρα, όχι ως πλάσμα αυθύπαρκτο αλλά ως συμπλήρωμά του. Και όχι μόνο αυτό. Η γυναίκα είναι πηγή κάθε κακού, είναι η αιτία του προπατορικού αμαρτήματος και εξαιτίας της πράξης αυτής της γυναίκας, ο άνθρωπος εκπίπτει από τον παράδεισο και τιμωρείται σκληρά. Παραπέρα, τα λόγια που διαβάζονται στον θρησκευτικό γάμο είναι πολύ χαρακτηριστικά: «Όπως ο Χριστός είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, έτσι και ο άνδρας είναι κεφαλή της γυναίκας». Πολλά ακόμα θα μπορούσαμε να αναφέρουμε όπως την απαγόρευση εισόδου της γυναίκας στο ιερό κοκ. Ωστόσο, στο έδαφος της κοινωνικής οπισθοδρόμησης που προωθείται από την κυρίαρχη πολιτική, το τελευταίο διάστημα φαίνεται ότι το εκκλησιαστικό προσωπικό έχει αποθρασυνθεί. Ο μητροπολίτης Δωδώνης λοιπόν, δηλώνει ότι: «δεν κάθεται μία γυναίκα να βιαστεί χωρίς να το θέλει» ενώ ο μητροπολίτης Κοζάνης κάνει παρατήρηση στο ποίμνιο που σιγοψιθυρίζει, λέγοντας: «Εσείς οι γυναίκες δεν μπορείτε να κλείσετε τα στόματά σας; Πώς τις αντέχετε;». Φυσικά, η Ιερά Σύνοδος επανήλθε για άλλη μια φορά στο θέμα των αμβλώσεων, εκδίδοντας εκκλησιαστική εγκύκλιο κατά αυτών: «Δυστυχώς, όμως, στις μέρες μας υπάρχουν επιστημονικές δήθεν θεωρήσεις που αμφισβητούν αυτήν την αξία του εμβρύου, υπάρχουν κοινωνικές αντιλήψεις που το εγκαταλείπουν απροστάτευτο, στερώντας του το προνόμιο της ζωής, υπάρχει νομολογία που θωρακίζει νομικά τις εκτρώσεις, αλλά όχι και το δικαίωμα του εμβρύου στη ζωή, δικαιολογώντας έτσι την ανθρώπινη αγριότητα… Η εσκεμμένη και άκριτη αφαίρεση μιας ζωής είναι αντίθετη προς τον οφειλόμενο σεβασμό μας στην ιερότητα της θείας δημιουργίας…» Και ο σκοταδισμός καραδοκεί.
• Φεμινιστικά κινήματα με αναφορά στον αναρχικό χώρο
Ιδιαίτερη και ξεχωριστή σημασία έχουν τα φεμινιστικά, υποτίθεται, κινήματα που έχουν ιδεολογικοπολιτική αναφορά στον αναρχικό χώρο. Ως κύρια αντίθεση για τον εν λόγω χώρο παρουσιάζεται αυτή του άντρα και της γυναίκας. Η συνθηματολογία χαρακτηριστική: «Άνδρες βιαστές, άνδρες δολοφόνοι, τα χέρια θα σας σπάσουμε, ποτέ καμία μόνη», «Λεσβία στη βία της πατριαρχίας», «Το φύλο είναι ο μόνος τρομοκράτης», «Δε φταίει η πανδημία. Δε φταίει η ανεργία. Φταίει ο ιός που λέγεται πατριαρχία». Αυτές οι πολιτικές απόψεις, που κλίνουν σε όλες τις πτώσεις την πατριαρχία, δεν είναι απλώς λαθεμένες αλλά, ακόμα χειρότερα, υπονομεύουν τον αγώνα για τη γυναικεία χειραφέτηση καθώς τοποθετούν το ζήτημα πάνω από την ταξική πάλη και χωρίς καμία ταξική διάσταση. Η κύρια αντίθεση του καπιταλισμού, η αντίθεση εργασίας-κεφαλαίου που στη χώρα μας παίρνει τη μορφή λαός από τη μία, ξένο και ντόπιο κεφάλαιο από την άλλη, παραγκωνίζεται και ως εκ τούτου, εχθρός είναι γενικά και αόριστα ο άντρας και κύρια αντίθεση αυτή του άντρα απέναντι στη γυναίκα. Στο τέλος της ημέρας, οι απόψεις αυτές οδηγούν κατευθείαν στην αγκαλιά του αστικού συστήματος, ενσωματώνονται και αξιοποιούνται αναλόγως. Χωρίς να αμφισβητήσουμε το γεγονός ότι ζούμε σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, ωστόσο, σύμφωνα με την αναρχοειδή και τροτσκιστική λογική, θα καταλήξουμε στο να αποτιμήσουμε θετικά την εκλογή της Κ. Σακελλαροπούλου ως Προέδρου της Δημοκρατίας παρότι εισηγήθηκε την οριστική κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού για τους δημοσίους υπαλλήλους. Θα καταλήξουμε να χαρακτηρίσουμε την εκλογή της νέας εκπροσώπου Τύπου του Λευκού Οίκου, της εκπροσώπου του πιο εκμεταλλευτικού, του πιο αιμοσταγούς, του πιο πολεμοχαρούς πολιτικού κατεστημένου ως μια προοδευτική στροφή για την αμερικανική κοινωνία, μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκα, Αφροαμερικανίδα, ομοφυλόφιλη. Θα καταλήξουμε στο ίδιο συμπέρασμα με γυναίκες του πολιτικού προσωπικού της χώρας που έχουν στηρίξει τις ίδιες μνημονιακές βάρβαρες πολιτικές και οι οποίες τοποθετούν το ζήτημα πάνω από τάξεις, πάνω από ιδεολογίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η νυν υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για την οικογένεια, Μ. Συρεγγέλα, έλεγε το 2019 με αφορμή την παγκόσμια ημέρα καταπολέμησης της βίας κατά των γυναικών -μέρα που έχει θεσπίσει ο ΟΗΕ με μπόλικες δόσεις υποκρισίας- ότι «η εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών είναι ένα φαινόμενο που δεν γνωρίζει γεωγραφικούς και ιδεολογικούς περιορισμούς, δεν έχει οικονομικούς ή κοινωνικούς περιορισμούς». Αντίστοιχα, η βουλευτής της κατά τα άλλα αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ, Αγαθοπούλου, δήλωνε ότι «η βία κατά των γυναικών, η έμφυλη βία, είναι ένα πρόβλημα διαχρονικό, διατοπικό, διαταξικό, δεν γνωρίζει σύνορα, θρησκείες και φυλές».
Συμπερασματικά, το γυναικείο ζήτημα είναι ένα βαθιά πολιτικό, βαθιά ταξικό ζήτημα και μόνο ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίζουμε. Η αστική τάξη από το δικό της μετερίζι, προσπαθεί να συσκοτίσει τα αίτια που γεννούν τη γυναικεία καταπίεση, η οποία είναι σύμφυτη με το σάπιο εκμεταλλευτικό σύστημα που υπηρετεί. Τα διάφορα μικροαστικά-εξεγερτικά και αναρχοειδή-ρεύματα, με τις στρεβλές αντιλήψεις τους και τον παραμορφωτικό φακό μιας γενικής και αόριστης πατριαρχίας μέσω του οποίου προσεγγίζουν το ζήτημα, καταλήγουν στην εξαιρετικά βολική για το αστικό σύστημα θέση ότι ο εχθρός είναι ο άντρας, καλλιεργώντας το διχασμό μεταξύ των δύο φύλων και αποτρέποντας την ενότητα γυναικών και αντρών, εργαζόμενων, άνεργων, εργατών, λαϊκών ανθρώπων σε ταξική βάση. Ένα πραγματικά διεκδικητικό γυναικείο κίνημα λοιπόν, δεν μπορεί παρά να είναι ταξικό, να παλεύει για το ψωμί, τη δουλειά, την απελευθέρωση και για τα δυο φύλα. Σε όλους τους μαζικούς χώρους, στα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τους εργασιακούς χώρους, τα σωματεία, θα πρέπει να σμίξει με το αριστερό και προοδευτικό κίνημα και από κοινού να αναδείξουν τα αιτήματα και τον κοινό αγώνα για την εξάλειψη όλων των διακρίσεων. Σε τελική ανάλυση, ο αγώνας για τη γυναικεία χειραφέτηση δεν μπορεί παρά να συμβαδίζει με τον αγώνα για ειρήνη, δημοκρατία, εθνική ανεξαρτησία, σοσιαλισμό.
Μυρτώ Σ.
