O θάνατος του Νέλσον Μαντέλα στις 5 Δεκέμβρη, ήταν στο κέντρο της επικαιρότητας για αρκετές ημέρες, προξενώντας ποικίλες συζητήσεις και προσεγγίσεις. Αναμφισβήτητα αποτελεί μία σημαίνουσα ηγετική προσωπικότητα του αντιαποικιακού, αντιρατσιστικού, λαϊκού αγώνα. Στο πρόσωπό του εκφράζεται ο πολύχρονος αιματηρός αγώνας των πολυπληθών, καταπιεσμένων και περιθωριοποιημένων Μαύρων της Νότιας Αφρικής, και όχι μόνο, ενάντια στο απάνθρωπο και εγκληματικό καθεστώς του απαρτχάιντ. Το όνομά του είναι συνδεδεμένο με τη νεότερη ιστορία της Αφρικής και τους αγώνες των λαών της για τη λευτεριά από τη νεοαποικιοκρατική κατοχή και τη ρατσιστική σκλαβιά. Σηματοδοτεί τη νίκη κατά του απαρτχάιντ και την οικοδόμηση της Νοτιοαφρικανικής Δημοκρατίας.
[nelson] Δεκάδες χιλιάδες πολίτες της Νοτίου Αφρικής, αλλά και 90 ηγέτες από όλο τον κόσμο παραβρέθηκαν στην επιμνημόσυνη τελετή, στο στάδιο FNB κοντά στο Σοβέτο, όπου έζησε ο ίδιος ο ιστορικός ηγέτης της χώρας. Ιστορική από κάθε άποψη μπορεί να χαρακτηριστεί η χειραψία που αντάλλαξε ο Μπαράκ Ομπάμα με τον πρόεδρο της Κούβας Ραούλ Κάστρο. Ακολούθησαν ομιλίες ξένων ηγετών, του Μπ. Ομπάμα, του ΓΓ του ΟΗΕ Μπαν Κι-μουν, της προέδρου της Βραζιλίας, Ντίλμα Ρουσέφ, του ηγέτη της Κούβας Ρ. Κάστρο, όπως και του σημερινού πρόεδρου της Ν.Αφρικής Τζ.Ζούμα.
Η δράση του Μαντέλα ξεκίνησε με μακρόχρονους πολιτικούς αγώνες, μέσα στον Μαύρο πληθυσμό της Ν. Αφρικής και κλιμακώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 60 σε ένοπλο αγώνα, μέσα στο γενικότερο κλίμα των αντιαποικιακών κινημάτων. Συνεχίστηκε ανυποχώρητα για 27 χρόνια και μέσα από τη φυλακή, χωρίς ωστόσο να λάβει σαφή αντιιμπεριαλιστικό και ταξικό περιεχόμενο και χαρακτήρα, που θα οδηγούσε στην κοινωνική απελευθέρωση, όχι μόνον από τους ντόπιους λευκούς δυνάστες, αλλά και από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα που «ξεζουμίζουν» τον πλούτο αυτής της χώρας, διαιωνίζοντας την εκτεταμένη φτώχεια και εξαθλίωση ιδιαίτερα στον Μαύρο πληθυσμό.
Αποτέλεσμα του καθ' όλα δίκαιου αγώνα, που εστίασε στην κατάργηση των ρατσιστικών-φυλετικών διακρίσεων, σε συνδυασμό με ένα παγκόσμιο προοδευτικό κίνημα αλληλεγγύης που αναπτύχθηκε, ήταν η ωρίμανση των συνθηκών, που οδήγησε στην υποχώρηση και στον συμβιβασμό της Λευκής μειοψηφίας, την απελευθέρωση του Μαντέλα το 1990 και την ανάδειξή του το 1993 στην προεδρία της χώρας.
Η υποχώρηση του αντιιμπεριαλιστικού και κομμουνιστικού κινήματος επηρέασε τον πολιτικό προσανατολισμό και δράση του, που οδήγησαν σταδιακά τον ίδιο και το ANC σε μια συμφιλιωτική στάση απέναντι στη λευκή οικονομική ολιγαρχία της Ν. Αφρικής και συμβιβασμό με τους ιμπεριαλιστές που αντικατάστησαν τους παλιούς αποικιοκράτες.
Από την στιγμή που το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο (ANC), του οποίου ηγείτο ο Μαντέλα, δεν έβαλε ζήτημα επαναστατικής κοινωνικής ανατροπής, έγινε αποδεκτό από τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, που έβλεπαν να μένουν άθικτα τα οικονομικά και τα γενικότερα συμφέροντά τους. Ταυτόχρονα εκμεταλλεύτηκαν ένα ιδεολογικό πλεονέκτημα, μιας «ειρηνικής αλλαγής», από έναν «χαρισματικό» και «ενωτικό» ηγέτη, που «τίμησαν» μαζί με τον αντίπαλο και δεσμώτη του Ντε Κλερκ με το βραβείο Νόμπελ. Αυτοί, και ενώ οι προκάτοχοί τους (Νίξον, Ρήγκαν, Θάτσερ, κλπ) θεωρούσαν για δεκαετίες το ΑΝC «τρομοκρατική και ελεγχόμενη από τους κομμουνιστές» οργάνωση και τον Μαντέλα «επικίνδυνο τρομοκράτη», εκμεταλλεύτηκαν ακόμη και τον θάνατό του, «κλαψουρίζοντας» για έναν συναινετικό ηγέτη, αποστειρωμένο από το αγωνιστικό του παρελθόν, το οποίο επιχειρούν να θάψουν. Τους «συγκινεί» πράγματι η ειρηνική πλέον εξασφάλιση της κυριαρχίας τους και η συνέχεια του στυγνού εκμεταλλευτικού συστήματος, κυρίως σε βάρος των Μαύρων πληθυσμών.
Κυνική είναι εξ' άλλου η ομολογία των Τάιμς της Νέας Υόρκης που σε άρθρο τους γράφουν πως «η μετατροπή του Μαντέλα σε ακίνδυνη και συναινετική εικόνα αποτελεί σύμπτωμα ήττας, της αποτυχίας του να αλλάξει την κοινωνική μοίρα των Μαύρων και να θέσει τέλος στο κοινωνικό απαρτχάιντ που συνεχίζει να διαιρεί την Νοτιοαφρικανική κοινωνία»
Ο Μαντέλα άφησε πίσω του μία χώρα με οξυμένες κοινωνικές αντιθέσεις, όπου παρότι το κόμμα του κυβερνά, ασκείται μια πολιτική στυγνής εκμετάλλευσης με εκτεταμένη φτώχεια εξαθλίωση και εγκληματικότητα. Οι κοινωνικοί ταξικοί αγώνες που ξεσπούν «πνίγονται στο αίμα», θέτοντας σταδιακά το ζήτημα του ανολοκλήρωτου αγώνα. Παρόλα αυτά όμως, ο Νέλσον Μαντέλα αποτελεί σύμβολο αγωνιστικής στάσης και προσφοράς γι' αυτούς τους ανθρώπους και πρόσωπο αναφοράς για τους μελλοντικούς αγώνες.