Εικόνα: Το Προεδρείο του 1ου Συνεδρίου - Από αριστερά: Γκούσταβ Κλίνγκερ, Ούγκο Έμπερλαϊν, Β.Ι. Λένιν, Φριτς Πλάτεν
Το θέμα της δημιουργίας μιας νέας, προλεταριακής Διεθνούς, απαλλαγμένης απ’ τον οππορτουνισμό, ο Λένιν το έθεσε στις θέσεις “τα καθήκοντα της επαναστατικής σοσιαλδημοκρατίας στον ευρωπαϊκό πόλεμο” και στο μανιφέστο “Ο πόλεμος και η ρωσική σοσιαλδημοκρατία”, που γράφτηκαν τον Αύγουστο – Σεπτέμβριο του 1914. Στα χρόνια του πρώτου ιμπεριαλιστικού πολέμου ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι ανέπτυξαν μεγάλη δράση για τη συσπείρωση των αριστερών, των πραγματικά επαναστατικών δυνάμεων μέσα στο διεθνές εργατικό κίνημα.
Σημαντικό ρόλο στον αγώνα για την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς διαδραμάτισαν τα επαναστατικά στοιχεία της αριστεράς του Τσίμερβαλντ.
Η Μεγάλη Οκτωβριανή σοσιαλιστική επανάσταση και η ορμητική άνοδος του επαναστατικού κινήματος σε πολλές χώρες, κάτω από την άμεση επίδρασή της, δημιούργησαν ευνοϊκούς όρους ώστε να ληφθούν πρακτικά μέτρα για την ίδρυση της Γ’, της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Στις 24 του Γενάρη 1918 συνήλθε στην Πετρούπολη σύσκεψη των αριστερών σοσιαλιστών με θέμα την προετοιμασία συνδιάσκεψης για την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Στη σύσκεψη εκλέχτηκε γραφείο για την προπαρασκευή της συνδιάσκεψης.
Στα τέλη του Δεκέμβρη του 1918 ο Β. Ι. Λένιν χάραξε τα συγκεκριμένα μέτρα σύγκλησης της διεθνούς συνδιάσκεψης για την ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Τόνισε ότι σαν βάση της πλατφόρμας της Γ’ Διεθνούς “μπορεί να ληφθεί η θεωρία και η πρακτική του μπολσεβικισμού” και το πρόγραμμα της γερμανικής “Ένωσης Σπάρτακος”.
Με την άμεση συμμετοχή του Λένιν καταρτίστηκε το σχέδιο για το κάλεσμα “Προς το πρώτο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς”, το οποίο παρουσίασε ο Λένιν το Γενάρη του 1919 στη σύσκεψη εκπροσώπων σειράς κομμουνιστικών κομμάτων και αριστερών σοσιαλιστικών ομάδων που είχε συγκληθεί για το θέμα της ίδρυσης της Γ’, Κομμουνιστικής Διεθνούς. Μετά τη συζήτηση του σχεδίου, το κάλεσμα έγινε δεκτό και το απηύθυναν η ΚΕ του ΡΚΚ(μπ), τα γραφεία εξωτερικού του Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος της Πολωνίας, του Ουγγρικού Κομμουνιστικού Κόμματος, του Κομμουνιστικού Κόμματος της γερμανόφωνης Αυστρίας, του ρωσικού γραφείου της ΚΕ του Λεττονικού Κομμουνιστικού Κόμματος, της ΚΕ του Φιλανδικού Κομμουνιστικού Κόμματος , της Εκτελεστικής Επιτροπής της Βαλκανικής Επαναστατικής Σοσιαλδημοκρατικής Ομοσπονδίας και του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος της Αμερικής.
Ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα αυτό, στα τέλη του Φλεβάρη έφθασαν στη Μόσχα αντιπρόσωποι από πολλές χώρες. Την 1η του Μάρτη συνήλθε με την καθοδήγηση του Λένιν μια προκαταρκτική σύσκεψη για την ημερήσια διάταξη του επικείμενου συνεδρίου.
Στις 2 του Μάρτη 1919 άρχισε η διεθνής κομμουνιστική συνδιάσκεψη. Στις εργασίες της έλαβον μέρος 52 αντιπρόσωποι (Β. Ι. Λένιν, Β. Β. Βορόφσκι, Γκ. Β. Τσιτσέριν, Γκ. Έμπερλάιν, (Μ. Άλμπερτ), Ο. Β. Κουούσινεν, Φ. Πλάττεν, Μπ. Ράινσταϊν, Σ. Ρούτγκερς, Ι.Σ. Ούνσλιχτ (Γιουρόφσκι), Γ. Σιρόλα, Ν. Α. Σκρίπνικ, Σ. Ι. Χόπνερ, Κ. Στάινγκαρντ (Ι. Γκρούμπερ), Ι. Φάινμπεργκ, Ζ. Σαντούλ κ.ά.), απ’ τους οποίους 34 με θετική ψήφο και 18 με συμβουλευτική.
Αντιπροσωπεύθηκαν τα ακόλουθα κομμουνιστικά και σοσιαλιστικά κόμματα, ομάδες και οργανώσεις:
Κομμουνιστικά κόμματα της Ρωσίας, Γερμανίας, γερμανόφωνης Αυστρίας, Ουγγαρίας, Πολωνίας, Φιλανδίας, Ουκρανίας, Λεττονίας, Λιθουανίας και Λευκορωσίας, Εσθονίας, Αρμενίας, γερμανικής περιοχής του Βόλγα, το αριστερό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Σουηδίας, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα Νορβηγίας, το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (αντιπολίτευση) Ελβετίας, η Βαλκανική Επαναστατική Σοσιαλδημοκρατική Ομοσπονδία, η ενιαία ομάδα των ανατολικών λαών της Ρωσίας, η γαλλική αριστερή πτέρυγα του Τσίμερβαλντ, οι κομμουνιστικές ομάδες της Τσεχίας, Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας, Αγγλίας, Γαλλίας και Ελβετίας, η σοσιαλδημοκρατική ομάδα της Ολλανδίας, ο αμερικάνικος σύνδεσμος σοσιαλιστικής προπαγάνδας, το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Αμερικής, το Κινέζικο Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα, η Εργατική Ένωση της Κορέας, τα τμήματα του Κεντρικού Γραφείου των ανατολικών λαών Τουρκμενιστάν, Τουρκίας, Γεωργίας, Αζερμπαϊτζάν, το περσικό τμήμα του Κεντρικού Γραφείου ανατολικών λαών και η Επιτροπή του Τσίμερβαλντ.
Στην πρώτη συνεδρίαση αποφασίστηκε το συνέδριο “να συνεδριάζει σαν διεθνής κομμουνιστική συνδιάσκεψη” και ψηφίστηκε η ακόλουθη ημερήσια διάταξη: 1) Συγκρότηση, 2) Εισηγήσεις, 3) Πλατφόρμα της διεθνούς κομμουνιστικής συνδιάσκεψης, 4) αστική δημοκρατία και δικτατορία του προλεταριάτου, 5) η συνδιάσκεψη της Βέρνης, και οι σχέσεις με τα σοσιαλιστικά ρεύματα, 6) η διεθνής κατάσταση και η πολιτική της Αντάντ, 7) Μανιφέστο, 8) η λευκή τρομοκρατία, 9) εκλογή Γραφείου και διάφορα οργανωτικά θέματα.
Κεντρικό σημείο των εργασιών της συνδιάσκεψης ήταν οι θέσεις και η εισήγηση του Λένιν για την αστική δημοκρατία και τη δικτατορία του προλεταριάτου. Η συνδιάσκεψη έκφρασε ομόφωνα την αλληλεγγύη της προς τις θέσεις του Λένιν και αποφάσισε να διαβιβαστούν στο Γραφείο προκειμένου να εκλαϊκευθούν πλατιά στις διάφορες χώρες. Η συνδιάσκεψη υιοθέτησε επίσης συμπληρωματική απόφαση πάνω στις θέσεις, που πρότεινε ο Λένιν.
Στις 4 του Μάρτη, όταν υιοθετήθηκαν οι θέσεις και η απόφαση πάνω στην εισήγηση του Β. Ι. Λένιν, με τον ερχομό νέων αντιπροσώπων στη Μόσχα ξανατέθηκε το θέμα της ίδρυσης της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Με πρόταση των αντιπροσώπων του Κομμουνιστικού Κόμματος της γερμανόφωνης Αυστρίας, του Αριστερού Σοσιαλιστικού Κόμματος της Σουηδίας, της Βαλκανικής Επαναστατικής Σοσιαλδημοκρατικής Ομοσπονδίας και του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ουγγαρίας η συνδιάσκεψη πήρε απόφαση “να συγκροτηθεί σαν Γ’ Διεθνής και να ονομάζεται Κομμουνιστική Διεθνής”. Την ίδια μέρα πάρθηκε ομόφωνα η απόφαση να θεωρείται διαλυμένη η Ένωση του Τσίμερβαλντ. Στις 4 του Μάρτη ψηφίστηκε επίσης η πλατφόρμα της Κομιντέρν, που σε κύριες θέσεις της συνοψίζονται στα εξής: 1) η αντικατάσταση του καπιταλιστικού κοινωνικού συστήματος από το κομμουνιστικό είναι αναπόφευκτη, 2) ο επαναστατικός αγώνας του προλεταριάτου για το γκρέμισμα των αστικών κυβερνήσεων είναι απαραίτητος, 3) εξάλειψη του αστικού κράτους και αντικατάστασή του από κράτος νέου τύπου, το κράτος του προλεταριάτου, του τύπου των Σοβιέτ, που θα διασφαλίσει τη μετάβαση στην κομμουνιστική κοινωνία.
Ανάμεσα στα επίσημα κείμενα του συνεδρίου είχε σπουδαία σημασία το Μανιφέστο προς τους προλετάριους όλου του κόσμου, στο οποίο αναφερόταν ότι η Κομμουνιστική Διεθνής είναι η κληρονόμος των ιδεών του Μαρξ και του Ένγκελς, όπως εκφράστηκαν στο “Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος”. Το Συνέδριο κάλεσε τους εργάτες όλων των χωρών να υποστηρίζουν τη Σοβιετική Ρωσία, απαίτησε να σταματήσει η ανάμιξη της Αντάντ στα εσωτερικά της Δημοκρατίας των Σοβιέτ, να αποχωρήσουν οι στρατοί της επέμβασης από το έδαφος της Ρωσίας, να αναγνωρισθεί το κράτος των Σοβιέτ, να αρθεί ο οικονομικός αποκλεισμός και να αποκατασταθούν οι εμπορικές σχέσεις.
Στην απόφαση “Για τις σχέσεις με τα “σοσιαλιστικά “ρεύματα και τη συνδιάσκεψη της Βέρνης” το συνέδριο καταδίκασε τις προσπάθειες να ανασυσταθεί η Β’ Διεθνής, “που αποτελεί απλώς όργανο στα χέρια της αστικής τάξης” και διακήρυξε ότι το επαναστατικό προλεταριάτο δεν έχει καμιά σχέση με τη συνδιάσκεψη αυτή.
Η ίδρυση της Γ’ Κομμουνιστικής Διεθνούς έπαιξε τεράστιο ρόλο στο να ξεσκεπασθεί ο οππορτουνισμός στο διεθνές κίνημα, να αποκατασταθούν οι δεσμοί μεταξύ των εργαζομένων των διαφόρων χωρών, να ιδρυθούν και να δυναμώσουν τα κομμουνιστικά κόμματα.
Εναρκτήριος λόγος του Β.Ι. Λένιν στο Πρώτο Συνέδριο της Τρίτης Διεθνούς:
Με εντολή της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσίας κηρύσσω την έναρξη του πρώτου διεθνούς κομμουνιστικού συνεδρίου. Πριν απ’ όλα, παρακαλώ όλους τους παρευρισκόμενους να κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του Κάρλ Λήμπκνεχτ και της Ρόζας Λούξεμπουργκ, των καλύτερων εκπροσώπων της ΙΙΙ Διεθνούς.
Σύντροφοι! Το συνέδριό μας έχει μεγάλη κοσμοϊστορική σημασία. Αποδείχνει τη χρεωκοπία όλων των αυταπατών της αστικής δημοκρατίας. Γιατί όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και στις πιο αναπτυγμένες κεφαλαιοκρατικές χώρες της Ευρώπης, όπως, λ.χ., στη Γερμανία, ο εμφύλιος πόλεμος είναι γεγονός.
Η αστική τάξη έχει καταληφθεί από αλλοφροσύνη μπροστά στο αναπτυσσόμενο επαναστατικό κίνημα του προλεταριάτου. Αυτό εξηγείται αν πάρουμε υπόψη μας, ότι η πορεία των γεγονότων ύστερα από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο ευνοεί αναπόφευκτα το επαναστατικό κίνημα του προλεταριάτου, ότι η παγκόσμια διεθνής επανάσταση αρχίζει, εντείνεται σ’ όλες τις χώρες.
Ο λαός νιώθει το μεγαλείο και τη σημασία της πάλης που διεξάγεται τώρα. Χρειάζεται μόνο να βρεθεί η πραχτική εκείνη μορφή, που θα δώσει στο προλεταριάτο τη δυνατότητα να πραγματοποιήσει την κυριαρχία του. Τέτοια μορφή είναι το σοβιετικό σύστημα με τη διχτατορία του προλεταριάτου. Διχτατορία του προλεταριάτου! – ως τώρα τα λόγια αυτά ήταν για τις μάζες μια λατινική έκφραση. Χάρη στη διάδοση του συστήματος των Σοβιέτ σ’ όλο τον κόσμο, αυτή η λατινική έκφραση μεταφράστηκε σ’ όλες τις σύγχρονες γλώσσες· η πραχτική μορφή της διχτατορίας έχει βρεθεί από τις εργατικές μάζες. Έγινε κατανοητή στις πλατιές μάζες των εργατών χάρη ση σοβιετική εξουσία στη Ρωσία, χάρη στους σπαρτακιστές στη Γερμανία και στις ανάλογες οργανώσεις στις άλλες χώρες, όπως λ.χ. οι Shop Stewards Gommittees στην Αγγλία. Όλα αυτά αποδείχνουν, ότι η επαναστατική μορφή της διχτατορίας του προλεταριάτου έχει βρεθεί, ότι το προλεταριάτο είναι τώρα σε θέση ν’ ασκήσει πραχτικά την κυριαρχία του.
Σύντροφοι! Νομίζω, ότι ύστερα από τα γεγονότα στη Ρωσία, ύστερα από την πάλη του Γενάρη στη Γερμανία είναι εξαιρετικά σπουδαίο να τονιστεί, ότι και στις άλλες χώρες ριζώνει και αρχίζει να κυριαρχεί η νεώτερη μορφή του κινήματος του προλεταριάτου. Σήμερα, λ.χ., διάβασα σε μια αντισοσιαλιστική εφημερίδα μια τηλεγραφική είδηση, ότι η αγγλική κυβέρνηση δέχτηκε τα μέλη του Σοβιέτ των εργατών βουλευτών του Μπίρμιγχαμ και δήλωσε, ότι είναι έτοιμη ν’ αναγνωρίσει τα Σοβιέτ σαν οικονομικές οργανώσεις. Το σοβιετικό σύστημα νίκησε όχι μόνο στην καθυστερημένη Ρωσία, αλλά και στην πιο αναπτυγμένη χώρα της Ευρώπης – στη Γερμανία, καθώς και στην πιο παλιά κεφαλαιοκρατική χώρα – στην Αγγλία.
Η αστική τάξη ας εξακολουθεί να διαπράττει θηριωδίες, ας εξοντώνει χιλιάδες εργάτες· η νίκη είναι δική μας, η νίκη της παγκόσμιας κομμουνιστικής επανάστασης είναι εξασφαλισμένη.
Σύντροφοι! Χαιρετίζοντάς σας εγκάρδια εξ ονόματος της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ρωσίας, προτείνω να περάσουμε στην εκλογή του προεδρείου. Σας παρακαλώ να κάνετε προτάσεις.
Εκφωνήθηκε από τον Β. Ι. Λένιν στις 2 Μάρτη 1919, πρώτη ημέρα του Συνεδρίου.
Η ελληνική μετάφραση πάρθηκε από τα “ΑΠΑΝΤΑ” του Β. Ι. Λένιν, τομ. 28, σελ. 443-444, “Εκδοτικό της ΚΕ του ΚΚΕ”, Μάης 1956.
