*To κείμενο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 50 του περιοδικού Πορεία που κυκλοφορεί
Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (Φεδερίκο Σαγράδο Κοραθόν ντε Χεσούς Γκαρθία Λόρκα) γεννήθηκε τον Ιούνιο του 1898 στο χωριό της Ανδαλουσίας, Φουέντε Βακέρος, κοντά στη Γρανάδα, στην οποία εγκαταστάθηκε αργότερα μόνιμα (1909). Ο πατέρας του, ένας πλούσιος κτηματίας, παντρεύτηκε με δεύτερο γάμο μια νεαρή δασκάλα, τη μητέρα του Φεδερίκο, η οποία αποτέλεσε σημαντική έμπνευση και επιρροή για τη μετέπειτα καλλιτεχνική του πορεία. Ήταν ο μεγαλύτερος από τα πέντε παιδιά της οικογένειας, πέρασε μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία αν και ταλαιπωρούνταν συχνά από ασθένειες.
Από τα εφηβικά του χρόνια παρακολουθεί μαθήματα κιθάρας και πιάνου δημιουργώντας τις πρώτες του μουσικές συνθέσεις, ενώ ταυτόχρονα εκφράζει το ενδιαφέρον του για το θέατρο, γράφοντας θεατρικές σκηνές και οργανώνοντας παραστάσεις με μαριονέτες στο σπίτι του.
Το 1914 εγγράφεται στη Φιλοσοφική και Νομική σχολή του πανεπιστημίου της Γρανάδα απ’ όπου θα αποφοιτήσει κάποια χρόνια αργότερα. Η ώρα για να γράψει το πρώτο του βιβλίο θα έρθει εκείνη την περίοδο, ύστερα από μια πολυήμερη εκδρομή, η οποία θα του χαρίσει την έμπνευση για το «Εντυπώσεις και Τοπία» το 1918. Το 1919 εγκαθίσταται στη Μαδρίτη, στη φοιτητική εστία, όπου γνωρίζει και γίνεται φίλος με σημαντικές προσωπικότητες της εποχής (της λεγόμενης γενιάς του ’27) όπως τον Λουίς Μπουνιουέλ, τον Σαλβαδόρ Νταλί, τον Ραφαέλ Αλμπέρτι, τον Χόρχε Γκιγιέν και πολλούς άλλους.
Το πρώτο του θεατρικό έργο που ανέβηκε ήταν το «Μάγια της πεταλούδας» το 1920, το οποίο όμως στέφθηκε από αποτυχία κι έτσι ο Λόρκα αποφάσισε να μην το δημοσιεύσει. Λίγα χρόνια αργότερα, εκδίδεται και η πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Βιβλίο ποιημάτων», αφιερωμένη στον αδελφό του Φρανθίσκο, ενώ ταυτόχρονα δημοσιεύονται κι άλλα ποιήματα του σε εφημερίδες και περιοδικά της εποχής. Το 1929 γίνεται απόπειρα να ανέβει στη σκηνή το έργο του «Ο έρωτας του Δον Περλιμπλίν και της Μπελίσσα» που όμως απαγορεύεται από τη λογοκρισία. Την ίδια χρονιά ο Λόρκα θα ξεκινήσει το ταξίδι του για τις ΗΠΑ, όπου θα δώσει κάποιες διαλέξεις στο πανεπιστήμιο της Κολούμπια, θα γράψει ένα διαφορετικό έργο απ’ ό,τι μας έχει συνηθίσει, «Ποιητής στη Νέα Υόρκη», θα κάνει νέες γνωριμίες, ένα σύντομο ταξίδι στην Κούβα και ύστερα από ενάμιση χρόνο θα ξαναγυρίσει στην Ισπανία. Το ταξίδι του στην πρωτεύουσα του καπιταλισμού θα τον φέρει πιο κοντά στις μαρξιστικές ιδέες, καθώς εκεί θα έρθει σε άμεση επαφή με την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, κάτι που αντικατοπτρίζεται και στα έργα του.
Με την επιστροφή του στην Ισπανία θα γνωρίσει μια νέα πολιτική κατάσταση, όπου μετά την πτώση του Πρίμο ντε Ριβέρα και τη φυγή του βασιλιά Αλφόνσο έχει ανακηρυχθεί η δημοκρατία. Αυτό το διάστημα συμμετέχει σε πολιτικές εκδηλώσεις των δημοκρατικών. Το 1932 διορίζεται διευθυντής του πανεπιστημιακού περιοδεύοντος θιάσου «La Barraca» (Η παράγκα) και ταξιδεύει μ’ αυτόν σ’ όλη την Ισπανία παρουσιάζοντας με μεγάλη επιτυχία έργα του Θερβάντες, του Τίρσο ντε Μολίνα και πολλών άλλων. Η Barraca διήρκησε περίπου δύο χρόνια και στη συνέχεια ο Λόρκα δημιούργησε ένα νέο θίασο με τον οποίο ταξίδεψε για λίγο στην Αργεντινή, παρουσιάζοντας διάφορα έργα μεταξύ των οποίων και το δικό του «Ματωμένο Γάμο».
Το 1935 δημοσίευσε το «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας», το οποίο έγραψε για τον ποιητή και φίλο του που σκοτώθηκε από ταύρο στην αρένα. Εκείνη τη χρονιά η παράσταση του έργου του «Γέρμα» θα προκαλέσει την οργισμένη αντίδραση των φασιστών, λόγω του περιεχομένου της, που αντίκειται στην ανδροκρατούμενη κοινωνία. Στις αρχές του 1936 θα γίνουν οι πρώτες αναγνώσεις του έργου του «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» από τον ίδιο σε στενούς του φίλους, το οποίο θα είναι και το κύκνειο άσμα του.
Η κατάσταση που επικρατεί πλέον στην Ισπανία είναι έκρυθμη. Η φασιστική οργάνωση του Πρίμο ντε Ριβέρα, Ισπανική Φάλαγγα, σπείρει τον τρόμο στην Ισπανία. Οι φασίστες έχουν στοχοποιήσει το Λόρκα για τις προοδευτικές του ιδέες και δράσεις αλλά και με αφορμή την ομοφυλοφιλία του. Ο συγγραφέας συμμετείχε εκείνη την περίοδο σε διαδηλώσεις του εργατικού κινήματος, ενώ με τον πύρινο λόγο του καταδίκαζε το φασισμό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το μανιφέστο Ισπανών συγγραφέων εναντίον του φασισμού που απήγγειλε ο ίδιος.
Τον Ιούλιο του 1936 ξέσπασε ο εμφύλιος πόλεμος με την πραξικοπηματική δικτατορία του Φράνκο. Το πραξικόπημα τον βρίσκει να επιστρέφει στη Γρανάδα για να χαιρετήσει την οικογένειά του, παρά την επικινδυνότητα που αυτό εμπεριείχε. Μερικές μέρες αργότερα ο Λόρκα συλλαμβάνεται από τους Φαλαγγίτες στο σπίτι της φιλικής οικογένειας των Ροσάλες, στην οποία είχε ζητήσει καταφύγιο και τελικά τουφεκίζεται πισώπλατα στο Βιθνάρ την αυγή της 19ης Αυγούστου.
Ο Λόρκα συγκαταλέγεται στους Avan-garde καλλιτέχνες της εποχής του, ενώ το ύφος των έργων του είναι ρεαλιστικό, εμπλουτισμένο με πολλά υπερρεαλιστικά στοιχεία και πολλούς συμβολισμούς. Στοιχεία που αποτελούν έμπνευση για τον συγγραφέα είναι η φύση κι ο έρωτας, που σε πολλά έργα του αποτελεί την αφορμή για να αναδειχθούν κοινωνικά στερεότυπα της εποχής. Επίσης εμπνέεται από την τσιγγάνικη και λαϊκή ισπανική παράδοση, ενώ τα έργα του διαπνέονται από την κατανόηση της κατάστασης των φτωχών και την ανάδειξη των προβλημάτων τους, κάτι που του μετέδωσε η μητέρα του.
Ο Λόρκα είναι από τους πιο πολυμεταφρασμένους θεατρικούς συγγραφείς, ενώ τα ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί και από πολλούς Έλληνες συνθέτες. Με αφορμή την παράσταση «Ματωμένος Γάμος», για πρώτη φορά το 1948 μελοποιούνται πέντε ποιήματά του, από τον Μάνο Χατζιδάκι σε μετάφραση του Νίκου Γκάτσου, έργο που εκδίδεται εν τέλει το 1965. Το 1967 ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί το «Romancero Gitano» σε απόδοση Οδυσσέα Ελύτη, το οποίο όμως παρέμεινε ανέκδοτο λόγω της δικτατορίας. Τελικά κυκλοφόρησε το 1975 με ερμηνεύτρια τη Μαρία Φαραντούρη και το 1978 με την Αρλέτα. Ακόμα, με την μελοποίηση του Λόρκα ασχολήθηκε και ο Γιάννης Γλέζος με ερμηνευτές, τους Γιάννη Πουλόπουλο και Μαρία Δημητριάδη, όπως και ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Μάνος Λοΐζος, ο Χρήστος Λεοντής και πολλοί άλλοι. Βέβαια αξίζει να αναφερθεί, ότι ο Λόρκα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και για τον ποιητή Νίκο Καββαδία, η οποία πήρε τη μορφή του ομώνυμου ποιήματός του.
Ο Λόρκα κατέχει δικαίως μια θέση ανάμεσα στους καλλιτέχνες που με το έργο και τη στάση τους αντιτάχθηκαν στην αδικία και προασπίστηκαν τα δικαιώματα των λαϊκών τάξεων και των αγώνων τους, δίνοντάς έμπνευση στις επόμενες γενιές να συνεχίσουν αυτούς τους αγώνες.
Μυρσίνη Α., Αριάδνη Α.
«Το θέατρο παίρνει τα λόγια από το άψυχο χαρτί και τα μεταμορφώνει σε ζωντανή ανθρώπινη έκφραση»
«Είμαι επαναστάτης, γιατί δεν υπάρχει αληθινός ποιητής που να μην είναι επαναστάτης»
«Το τραγούδι που ποτέ δε θα το πω
Αποκοιμήθηκε στα χείλη μου
Τραγούδι από ζωντανά άστρα
Πάνω σε μια αιώνια μέρα»
«Σηκωθείτε!
Σηκωθείτε! Σηκωθείτε!
Γκρεμιζόμαστε από τις σκάλες
Για να φάμε το μουσκεμένο χώμα
Ή ανηφορίζουμε την κόψη του χιονιού
Με τις πλήθιες πεθαμένες ντάλιες.
Όμως μήτε λησμονιά υπάρχει μήτε όνειρο.»
Σημαντικά έργα
Ποιήματα
Poeta en Nueva York.- «Ποιητής στη Νέα Υόρκη»
Llanto por Ignacio Sánchez Mejías – «Μοιρολόι για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας»
Romancero gitano – «Τσιγγάνικο τραγουδιστάρι»
Duente – «Ντουέντε»
Θεατρικά έργα
El maleficio de la mariposa – Τα Μάγια της Πεταλούδας
Mariana Pineda – Μαριάνα ΠινέδαLa zapateraprodigiosa – Η θαυμαστή μπαλωματού
Amor de don Perlimplín con Belisa en su jardín – Ο έρωτας του δον Περλιμπλίν με την Μπελίζα στον κήπο του
Bodas de sangre – Ματωμένος Γάμος
Yerma–Γέρμα
Doña Rosita la soltera – Δόνια Ροζίτα η ανύπαντρη
La casa de Bernarda Alba -Το Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα
Αριάδνη & Μυρσίνη
